«Бурғулаш ва портлатиш ишлари» фанидан маърузалар туплами


Download 282.46 Kb.
bet42/59
Sana19.06.2023
Hajmi282.46 Kb.
#1608124
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   59
Bog'liq
БВР узбекча

Шпурларни тозалашЗарядлашдан олдин, бургилаш жараенида хосил булган ва шпурда колиб кетган тош парчалари хаво (сикилган хаво) ердамида чикариб ташлашдан иборат. Тозаланган шпурлар кагод пробкалар билан епилади, шундай килмаса, кейинги шпурларни тозалаш пайтида – тозаланганлар хам кайта ифлосланиши мумкин.
Шпурлардаги номланган тош булакчалари тозалагичлар ердамида чикариб ташланади.
Бургилаш ишлари сувланган шароитда олиб борилса, унда шпурлар ювиб бургилаб тешилади еки ортикча бургилаш чукурлиги оширилади. Агар шпурлар талаб даражасида тозаланмаса, зарядлаш пайтида майда тош булаклари патронлар уртасига тушиб колиши ва заряднинг бир кисми портламай колиши (отказ)га олиб келиши мумкин. Портламай колган ПМ еки ПВ лари тошлар орасида куринмай колиши, кейинчалик, ташиш пайтида, сигимларга жойлаштириш пайти – ташки зарб натижасида портлаши ва инсонларга (одамларга) жарохат еиказиши мумкин.
Шпурларнинг чукурлиги – улчовчи рейка еки трубкасимон тикинлагич (забойник) ердамида амалга оширилади (хар иккиласида хам 5 см дан белгилари бор).
Тикинлагич (забойник) – Шпурларни зарядлашда патронларни жойлаштириш ва зичлаштириш учун ишлатиладиган – думалок килиб йуналган ягоч (стержень) енки ягоч учли алюминийдан ясалган (диаметри шпур диаметридан кичик булган) стержендир.
Шпурларни тикинлашда – тикин (забойка) сифатида – сочилувчи еки пластик инерт материллар кулланилади. Агар тикин урнида бургилаш пайтида содир буладиган майда тошчалар еки курук шлак ишлатилса – улар заррачалари катталиги 3-5 мм ошмаслиги керак.
Портловчи моддани омборда тайерлаш. Омбордаги махсус бинода (ПМ ни тайерлаш биносида узаро епишиб еки котиб колган ПМ лар майдаланиб бир- биридан ажратилади. Портлатиш усулига караб, шу бинода ендирувчи трубкалар (3 л) хам тайерланади (албатта керакли микдорда).
Шундан кейин, таъсир тезлигига караб, лахзали хамда киска секин лантирилган электрпортлатгичлар танланади ва текширувдан утказилади. Шу ернинг узида портлатувчи плиг (ДШ) булаклари хам кесиб тайерланди ва пиротехник реле КЗДШ текширилади.
Боевикни тайерлаш. Очик усулда казиб олишда портлатув ишларида шпурли зарядлаш методи кулланилаетган булса – унда боевиклар портлатиш жойнинг узида тайерланади ва бу иш махсус майдончада еки зарядлаш будка (портлатиш ишлари олиб бориладиган жойдаш камида 50 м. масофада жойлашган)сида амалга оширилади.


Портлатувчи моддаларни скважинали
зарядлаш методи.


Скважинали зарядлаш методи дебскважиналарни пармалаш, тозалаш ва улчаш, ПМни тайерлаш, боевикларни тайерлаш скважиналарни зарядлаш (4 – чизма) ва тиниклаш, портлатув тармогини тайерлаш ва текшириш, скважинали зарядларни портлатиш ва портлатиш жойини текшириш каби техник амал ва усуллар йигиндисига айтилади.
Скважина - тог –жинсида сунъий тайерланган, диаметри – 75 мм дан юкори булган чукурлиги – 5 м гача булган ва чукурлиги 5 м дан юкори булган хар кандай диаметри – зарядларни жойлаш учун хизмат киладиган цилиндрик тишикка айтилади.
Очик, ер юзасидаги скважинанинг бошланиш кисми – скважина бугизи (устьем скважина) деб аталади, пастки кисми – туби деб ва ички ен текислиги эса – скважина девори деб аталади.
Карьерларда, кандай улчамларда парчалаш (разрушать), тог –жинсининг мустахкамлиги ва унинг дарзлилиги (трешеноватость) хамда уступ остонаси каршилик чизиги (ЛСПП) кийматига боглик равишда скважиналарнинг диаметри 105-135 мм деб кабул килинади ва парчаланган тог- жинслари булаклари катталиги 500-800 мм булиб, Wn=2,55 м, булади ва шунга ухшаш.
Скважиналар улчамини куйидаги формула билан аниклаш мумкин:
(17)
Скважинани бургилаш ва тозалаш ишлари- технологик карта буйича амалга оширилади. Скважина чукурлиги – бургилаш асбобнинг узунлиги буйича еки эгилувчан симга бойлаб осиб куйилган ва хар 1 м. дан белгилаб куйилган осма тикинлагич ердамида аникланади.
Алохида кисмлари бир-биридан ораликлар билан булинган (рассредоточенны) скважина зарядларни портлатиш.
Бундай зарядларнинг умумий массаси – алохида кисмлардаги зарядлар массаси йигиндисига тенг булади:
(18)
бунда : Qн – остки кисмидаги заряд массаси, кг
Q2 + … + Qn - алохида кисмлардаги зарядлар массаси, кг.
Хар кандай холатда хам бундай зарядларда – скважинанинг пастки (Qн) кисмида жойлашган заряд массаси – заряднинг умумий массасининг 50% дан кам булмаслиги керак:
(19)
Битта инерт ароликка эга булган бундай заряднинг юкори кисмидаги массаси:
(20)
Алохида кисмлари бир-биридан ароликлар билан ажратилган бундай зарядларнинг кулланилиши – скважинада ПМ массасини тенг улчамли таксимланишини таъминлайди ва портлашнинг бошлангич динамик таъсирида (мухитда) янаям рационал фойдаланиш имконини беради.
Куп каторли ва киска секинлантирилган портлатиш ишларида бу зарядлар кулланилса (карьерларда) – тог- жинслари парчаланишининг купрок бир текисда булишига, ноулчам булакларнинг кам булишига эришилади.
Камчилиги – зарядлаш технологияси кийинлашади ва портлатув воситалари сарфи ошади.
Булакланган (рассредоточенный) зарядларнинг барча кисми лахзали еки скважинада ички секинлатиш билан иницияланади (портлатилади).
Скважинада ички секинлатиш билан портлатиш – динамик нагрузка (кучайиш)нинг кетма –кетлик билан хосил булишига ва портлаш энергиянинг парчаланаетган массивга таъсир вактини купайтиради. Бундай секинлатиш (скважинада ички секинлатиш) билан заряд портлатилганда – заряднинг таъсир этиш зонасида тугри ва кайтарувчи зарбли тулкинлар кетма=кетлик билан – биргаликда массивга таъсир этади, бу эса портлатилаетган массивнинг жадал ва бир текисда парчаланишига ердам беради.
Скважинада ички секинлатиш билан портлатиш 2 та схемада: юкори схемада ва погонали (пастки) схемада амалга оширилади.
Юкори схема билан портлатилганда – скважинанинг пастки кисми лахзали (мгновенно) портлатилади ва тепа кисми эса берилган секинлатиш интервали билан портлатилади.
Пастки (погонали) схема билан портлатилганда эса – заряднинг тепа кисми лахзали портлатилиб, паст кисми – секинлатиш билан портлатилади.
Алохида кисмлари бир- биридан ораликлар билан булинган зарядни портлатиш техникаси.
Бундай зарядларни портлатишда – зарядлаш ва портлатув тармогини тайерлашдан бошка барча амаллар бутун (сплошной) зарядларни портлатишдаги амаллардай булади.
Электр усули билан портлатилганда – заряднинг тепа кисмига 15 еки 25 м.с. га секинлатилган электр- портлатгич (ЭД) урнатилади, а пастки кисмига эса лахзали (мгновенно) таъсир этувчи эл.портлатгич урнатилади.
Заряд кисмлари орасида хзаволи оралик килиш учун скважиналарда ягоч галтаклар урнатилади еки бошка мосламалар урнатилади. Ягоч галтакларнинг узунлиги хаво оралиги узунлигига тенг булиши керак.



Download 282.46 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling