Buxoro davlat pedagogika instituti n. A. Baxriyeva umumiy psixologiya

Etnik guruhlarning psixologik xususiyatlari. Etnopsixologiya - 
bu psixologiyaning shunday tarmog‘iki, u ayrim olingan millatlar 
psixologiyasidan tashqari, turli xalqlar psixologiyasini, kichik milliy 
guruhlarni ham o‘rganadi. Ma’lumki, bu boradagi birinchi ilmiy 
tadqiqotlarni V.Vundt boshlab bergan edi. Uning tadqiqotlaridagi 
«xalq» tushunchasi aslida etnik uyushma ma’nosida tushuntirilgan edi. 
Uning fikricha, etnik guruhlar psixologiyasini o‘rganish uchun 
ularning tilini, odatlarini va ana shu xalqlarda keng tarqalgan afsonalar 
va boshqa ong tizimlarini o‘rganish kerak. Shunisi diqqatga sazovorki, 
Vundtdan keyingi davrda o‘tkazilgan muhim tadqiqotlardan biri 
bizning o‘lkamizda o‘tkazilgan bo‘lib, uni psixolog A.R.Luriya 
amalga oshirgan edi. Bu eksperimental tadqiqot bo‘lib, uni 

---

234 
o‘tkazishdan asosiy maqsad L.S.Vigotskiyning madaniy-tarixiy 
yondashuv g‘oyasini tekshirish edi. Luriya boshchiligidagi olimlar 
guruhi revolyutsiya g‘alaba qozongan O‘zbekiston sharoitida turmush 
tarzining o‘zgarishi bilan O‘zbek xalqi psixologiyasining ham 
o‘zgarganligini isbot qildilar. Asosiy maqsad bilish jarayonlarining 
o‘zgarganligini isbot qilish bo‘lsa ham tadqiqotchilar o‘z-o‘zini 
anglash va o‘z xulq-atvorini analiz qilish borasida ham uyda 
o‘tiradigan ayollar, endigina savod olish maqsadida savodxonlik 
kurslarida o‘qiyotgan ayollar hamda pedagogika bilim yurtlarida 
ta’lim olayotgan qizlar o‘rtasidagi farq bor-yo‘qligini tekshirishdi.
Tadqiqot asosan o‘z-o‘zini analiz qilish metodi yordamida 
o‘tkazilgan bo‘lib, ayollarga turli savollar orqali o‘z shaxsiga xos 
xususiyatlarni, o‘zidagi yetakchi sifatlarni aniqlash va ba’zi psixologik 
holatlarga baho berish topshirigi berildi. Lekin javoblarning sifati, 
to‘liqligi ayollarning bilim saviyasiga va ijtimoiy aloqalar tizimida 
tutgan o‘rniga bog‘liq bo‘lib chiqdi. Uyda o‘tirgan ayollar ko‘p 
hollarda qo‘yilgan savolni ham anglamasliklari ma’lum bo‘ldi. Luriya 
shu narsaga iqror bo‘ldiki, O‘zbeklardagi ong asosan boshqa odamlar 
fikriga bog‘liq ekanligi, tobelik psixologiyasi ko‘pligini aniqladi.