Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

12-AMALIY MASHG‘ULOT 
MAVZU: ATMOSFERADAGI YORUG‘LIKNING SINISHI VA OPTIK 
XUSUSIYATLARI 
Optik sinishi yorug‘lik to‘lqinlarining tarqalish jarayonida bir moddiy muhitdan 
ikkinchisiga o‘tkazilishini anglatadi va keyin ularning yo‘nalishi va tezligi darhol 
o‘zgaradi. Bu yorug‘likning aks etishi bilan bog‘liq jarayon va bir vaqtning o‘zida 
namoyon bo‘lishi mumkin. 
Yorug‘lik kabi moddiy muhitda harakatlanishi mumkin vakuum, suv, havo, olmos, 
shisha, kvarts, glitserin va turli shaffof yoki shaffof materiallar. Har bir muhitda 
yorug‘lik har xil tezlikda tarqaladi. 
Masalan, yorug‘lik havodan suvga o‘tganda sinadi, bu erda harakatlanish burchagi va 
tezligi o‘zgaradi. Yorug‘lik sinishining har qanday hodisasida quyidagi elementlar 
ishtirok etadi: 

chaqmoq chaqishi: ikki vosita orasidagi sirtga etib boradigan nur. 

singan nur: To‘lqin sirt bo‘ylab harakat qilganda egilgan yorug‘lik nuri. 

oddiy: Sirtga perpendikulyar bo‘lgan xayoliy chiziq, ikkita nurning uchrashgan 
joyidan o‘rnatiladi. 

Kelish burchagi: tushayotgan nur va normal orasidagi burchak. 

sinish burchagi: Singan nur va normal orasidagi burchak. 
Ikki muhitni ajratib turadigan sirtga yorug‘lik tushganda, masalan havo va suv, 
tushayotgan yorug‘likning bir qismi aks etadi, boshqa qismi esa sinadi va ikkinchi 
muhitdan o‘tadi. 
Sinishi hodisasi birinchi navbatda yorug‘lik to‘lqinlariga taalluqli bo‘lsa, tushunchalar 
har qanday to‘lqinga, shu jumladan tovush va elektromagnit to‘lqinlarga ham tegishli. 

---

96 
Gyuygens tomonidan chiqarilgan barcha to‘lqinlarning harakatini boshqaradigan 
qonunlar bajariladi: 

Olingan, aks ettirilgan va singan nurlar bir tekislikda yotadi. 
