Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

 
8.2. Kreditning mohiyati. Kreditning funksiyalari.
Mohiyat so`zi iqtisodiy yoki ijtimoiy hodisa yoki voqelikning 
ichki xususiyatini anglatadi. Kreditning mohiyati unung bir qator ichki 
xususiyatlarida namoyon bo`ldi, avvalo, kredit qiymatning harakati 

---

152 
bo`lib ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni o`zida aks ettiradi, lekin 
kredit har qanday qiymatning harakati emas. U vaqtinchalik 
foydalanishga beriladigan pul va tovar shaklidagi mablag’larning 
harakatidir. Kreditning yana bir ichki xususiyati uning subektlar 
o`rtasidagi munosabatlarda nomoyon bo`ladi. Kreditnin sub`ekylari 2 
ta: 
- kreditor; 
- kredit oluvchi. 
Kreditning 3 muhim xususiatlari shundan iboratki kredit unga 
bo`lgan obektiv talab tufayli yuzaga keladi. 
Ayri hollarda mijozlar kreditni qaytara olmaydi. Bu esa kreditni 
qaytarib berishlilik xususiatlarini inkor etmaydi. 
Kreditning mohiyatan farqlanuvchi asosiy jihati ham uning 
qaytarib olinishidir. Taraqqiy etgan davlatlarda ssuda kapitali bozori 
yaxshi rivojlangan. Bu bozor ikki qisimdan iborat: 
1) birinchi segment pul bozori deyiladi. Bu bozorda qisqa 
muddatli kreditlarning foiz stavkalari shakillanadi. 
2) Ikkinchi segment capital bozori deyiladi. Bu bozorda o`rt va 
uzoq muddatli kreditlarnintg foiz stavkalar shakillanadi. 
Libor+Spred=Libid 
Bu erda: 
Libor-kredit foiz stavkasi; 
Spred-bank foydasi; 
Libid-kreditning qiymati. 
Marja-bank 
bilan 
mijoz 
o`rtasidagi 
munosabatlarni 
harakterlaydi. 
Spred-bank bilan bank o`rtasidagi munosabatlarni harakterlaydi. 
Kreditning mohiyatini anglashda kredit qonunlari muhim o`rinni 
egallaydi. Kreditning 3 ta qonuni bor: 
1) qaytarilish qonuni; 
2) qiymatning saqlanish qonuni; 
3) muvozanat qonuni- berilayotgan kreditlar va ularning resurslar 
taminoti ortasida muvozanat bo`lishi kerak. 
Kreditning mohiyatini yanada aniqlashtirish uchun uning 
tarkibini, harakat bosqichlarini, iqtisodiy tushuncha sifatidagi muhim 
belgilarini va ijtimoiy iqtisodiy xarakteristikasini ko`rib chiqamiz. 
Kreditning mohiyatini tushunish uchun, avvalambor, uning tarkibi 
nimadan iborat ekanligini tushunib olish zarur. Kredit munosabat 

---

153 
bo`lishi uchun uning zarur elementlari – kreditning ob`ekti va sub`ekti 
bo`lishi zarur.
Kredit munosabatlarida sub`ektlar ikki xil bo`ladi: 
1. Kreditor (qarz beruvchi) 
2. Qarz oluvchi 
Bundan tashqari, kredit munosabatlari tarkibining elementi 
sifatida kreditning ob`ekti yuzaga keladi.