Buxoro davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti tarix kafedrasi

                    “Kartografiya”(tastih as-suvar va tabtih al- quvar) 10 ta varaqdan 

iborat risola bo’lib, xorazmshoh Abul Abbos Mamunga bag’ishlangan. Bu risolani 

olimlar  shartli  ravishda  “Kartografiya”-  deb  ataydilar.  Ushbu  asarda  Beruniy 

tarjimai holiga taluqli qimmatli ma’lumotlar keltirilgan

40

. Risolaning kirish so’zida 

astranomiya  geografiya  va  Kartografiyaning  amaliy  ahamiyati  tushuntirilgan. 

So’ngra  mazkur  risolani  yozishda  foydalanilgan  manbalar  aytib  o’tilgan,  yo’l-

yo’lakay  ularning  mualliflarini  tanqid  qilib,  ilgargi  olimlarning  xatolari  “osmon 

sferasidagi  yoritqichlar  va  suratlar  yer  kurasidagi  shaharlar,  tog’lar,  dengizlar, 

daryolar  va  boshqalarni  tasvirlashga  erishish  qoidalarini  qo’llashga  meni  majbur 

etdi. Shunday tasvirlash ishini ko’zda tutgan kishi ushbu qoidalarga asoslansin va 

boshqa narsaga burilmasin” degan.  Yana usturlab xillari, gradus to’ri, kartografik 

proyeksiyalar, sharni tekis qog’ozga tushurish, osmon globusini yasash to’g’risida 

gapirilgan.  “Kartografiya”ni  birinchi  marta  o’rgangan  va  1922  yilda  qisman 

nemischa  tarjimasini  qilgan  olim  G.  Zuter  hisoblanadi.  Shunday  qilib, 

“Kartografiya”  995  yilgacha  yozilgan  bo’lib,  bu  olimning  bizgacha  yetib  kelgan 

asarlarining eng qadimiysidir.  

                     “Geodeziya”  (“Kitobu  tahdidi  nihoyat  al-amokin  li-  tas’hih