Buxoro Davlat Universiteti Pedagogik ta’lim fakulteti 14-12bt-20 guruh talabasi
Download 0.71 Mb. Pdf ko'rish
|
Bo\'riyeva SH
|
30 Xulosa. Til hodisalarining o‘ziga xos xususiyati, ya‘ni tushunchaning mazmun tomoni grammatik tushunchaning o‘ziga xos xususiyatini keltirib chiqaradi. Til hodisalari, til kategoriyalari boshqa hodisalarga nisbatan juda mavhumligi bilan farqlanadi. Biologik tushunchalarni shakllantirishda belgilarini kuzatish, bir tizimga solish va umumlashtirish mumkin bo‘lgan aniq hodisalar va predmetlar material sifatida asos qilib olinadi. Grammatik tushunchalar esa so‘z, so‘z birikmasi, gap, morfema, leksema, fonema va boshqalarning o‘ziga xos muhim belgilarini aniqlash va umumlashtirish natijasi hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda, kishilar tomonidan yaratilgan grammatik tushunchaga asos bo‘lgan dastlabki materialning o‘zi yetarli darajada mavhumdir. Demak, grammatik tushunchalar umumlashtirilganlarning yana umumlashtirilgani hisoblanadi. Grammatik tushunchaning bu xususiyatlari tufayli o‘quvchilarda tushuncha juda ko‘p qiyinchilik bilan shakllanadi. Grammatik tushunchani bilib olish uchun mavhum tafakkur ma‘lum darajada rivojlangan bo‘lishi lozim. Mavhum tafakkur ta‘lim jarayonida vujudga keladi va maxsus mashqlarni talab qiladi. Bu mashqlar muayyan aqliy ko‘nikmalarni va lingvistik tasavvur hamda bilimlar yig‘indisini shakllantirishga qaratilgan bo‘lishi zarur. Ko‘pgina ruhshunos olimlarning tekshirishlari natijasida aniqlanishicha, tushunchani shakllantirish jarayoni tafakkurga oid analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, aniqlashtirish amallarini bilib olish jarayoni ham hisoblanadi. O‘quvchilarda tushunchani shakllantirishning natijasi ularning mavhumlashtirish faoliyatining qay darajada o‘sganligiga bog‘liq. Mavhumlashtirishda qiynaladigan o‘quvchilar so‘zlarni taqqoslay olmaydilar va ularning muhim grammatik belgilariga ko‘ra bir guruhga birlashtira olmaydilar, tushunchani shakllantirishda qiynaladilar va xatoga yo‘l qo‘yadilar. Boshlang‗ich sinf o‗quvchilari so‗z turkumlari (ot, sifat, son, olmosh, fe‘l) bilan umumiy tanishtirilgandan so‗ng bar bir leksik-grammatik guruh alohida o‗rganiladi. Bu so‗z turkumlarini o‗rganishning boshlang‗ich bosqichidayoq ularni taqqoslashga qulay sharoit yaratadi va shakllantiriladigan grammatik tushunchaning asosiy tomonlarini aniqroq ajratishga imkon beradi. Dasturga ko‗ra, 31 boshlang‗ich sinfda so‗zlar dastlab javob bo‗ladigan morfologik so‗roqlariga qarab guruhlanadi. 3- sinfda ―So‗z turkumi‖ tushunchasi shakllantiriladi. Grammatik tushunchalar bo‗yicha o‗quvchilar 1-sinfdan boshlab nazariy ma‘lumotlarga ega bo‗la boshlaydilar. Ya‘ni shaxs va narsa nomlari, narsalarning bеlgisi, narsalarning harakati kabi ma‘lumotlarni o‗rganish jarayonida ularda grammatik tushunchalar shakllantirishga asos solinadi.Boshlang‗ich sinf ona tili darslarida ta‘limiy o‗yinlardan fo‗ydalanish o‗rganilayotgan tushunchaning oson o‗zlashtirilishiga yordam beradi. O‗quvchilarda olgan bilimlarini amalda tezkorlik bilan qo‗llay olish salohiyatlarini shakllantiradi. Ta‘limiy o‗yinlarni tanlashda o‗yinning ta‘lim jarayoni bilan uyg‗unlashishiga, ta‘lim-tarbiya jarayonining samaradorligini oshirishga, o‗quvchilarning faolligi va tashabbuskorligi hamda ijodiy qobiliyatini o‗stirishga alohida ahamiyat bеriladi. Ta‘limiy o‗yinlar nafaqat o‗quvchilarning bilimini tеkshirishda, balki ularni darsga qiziqtirish uchun ham qo‗llanadi. Ta‘limiy o‗yinlarni o‗tkazishda o‗quvchilarning yosh xususiyatlarini ham hisobga olish zarur. O‗yinlar mavzuga mos bo‗lishi va o‗quvchilarni zеriktirib qo‗ymasligi kеrak. Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|