Buxoro davlat universiteti texnologik va professional

TEXNOLOGIYA TA’LIMIDA FANLARARO ALOQADORLIKNING 
MAZMUNI 
S.S. Igamov 
Samarqand davlat universiteti oqituvchisi
Mamlakatimiz taraqqiyotining barcha jabhalarida tubdan o’zgarishlar 
amalga oshirilmoqda. Aholining asosiy qismini tahkil etadigan yoshlarni kelgusi 
hayotga tayyorlash,ularni o’zlarini qiziqtirgan kasb-hunar egalari etib tarbiyalsh 
jamiyatni rivojlantirishda dolzarb muammolardan hisoblanadi. 
Mamlakatimiz aholisining 10 mln.dan ziyodrog’ini 17-18 yoshgacha bo’lgan 
o’quvchi-yoshlar tashkil etadi. Ularni kelgusida unumli mehnat faoliyatiga 
tayyorlash,o’zlarini qiziqtirgan kasb-hunarlarini egallashga yo’naltirish ishlarini 
yo’lga qo’yish asosan, umumta’lim maktablaridagi texnologiya o’quv fani 
zimmasiga tushadi. 
Umumta’lim maktablarida texnologiya va kasbga yo’naltirish ta’limi 
mashg’ulotlari qo’yidagicha tuzilgan:1-4 sinflarda badiiy va umumiy mehnat har 
bir sinflarda haftasiga 1soatdan bir yilda jami 34 soatdan. 5-7 sinflarda-yog’ochga, 
metallarga, 
gazlamalarga 
va 
oziq-ovqat 
mahsulotlariga 
ishlov 
berish 
(pazandachilik), qishloq xo’jaligi va xalq hunarmandchiligi kabi yo’nalishlarhar bir 
sinfda haftasiga har bir sinfda 2soatdan, bir yilda jami 68 soat,8-9 sinflarda kasbga 
yo’naltirish va ishlab chiqarish asoslari, haftasiga1soatdan, yiliga jami 34 soatni 
tashkil etadi. Umumiy holda maktablarda parallel sinflarda bo’lmagan holda 
mazkur fanga jami 407 soat ajratilgan. 
Maktab texnologiya ta’limi o’quv fani yuqorida ko’rsatilganidek bir necha 
mustaqil o’quv kurslaridan tuzilishi bilan bir qatorda umumta’lim maktablarida 
o’tiladigan deyarli barcha fanlar bilan o’zaro aloqadorlikda bo’ladi. O’quvchilar 
fizika, kimyo, zoologiya, botanika, bialogiya, geografiya matematika, informatika 

---

217 
tarix, ona tili va adabiyot kabi fanlardan o’rgangan nazariy ma’lumotlarini 
texnologiya ta’limida turli materillarga ishlov berishda xilma xil buyumlar 
tayyorlash jarayonida amalda qo’llaydilar. Bu jihatdan olib qaraganda texnologiya 
va kasbga yo’naltirish ta’limi umumta’lim hamda aniq va tabiiy fanlarni 
o’rganishda amaliy yumishlarni bajaradigan laboratoriya vazifasini o’taydi. 
Hozirgi davrda bevosita yoshlarni turli xil zamonaviy kasb-hunarlar haqida 
ma’lumotlar bilan tanishtirish, ularga o’zlarini qiziqtirgan kasb-hunarlar to’g’risida 
maslahatlar berish, o’quvchi - yoshlarning kasblarga qiziqishlari, layoqatliklarini 
aniqlash bilan ham 8-9 sinflardagi “Kasbga yo’naltirish” o’quv kursini o’rganish 
jarayonida olib boriladi. Shuningdek mazkur sinflardagi “Ishlab chiqarish asoslari” 
o’quv kursida o’quvchi-yoshlar zamonaviy xalq xo’jaligi, sa’noat, qishloq xo’jaligi 
sohalari, savdo, qurilish, avtomobilsozlikdagi ishlab chiqarish turlari, xususiyatlari, 
mohiyati bilan tanishadilar va o’zlarini ana shu sohalardagi faoliyatiga tayyorlab 
boradilar. 
Demak texnologiya ta’limi ko’p millionlarni tashkil etadigan yoshlarni 
kelgusida hayotga, kasblarga va qaynoq mehnat faoliyatiga yaqindan 
tayyorlaydigan muhim o’quv fanlaridan hisoblanadi. Hoziri davrda ushbu muhim 
o’quv fanini yanada mukammalroq o’rgatish uchun fanlararo aloqadorlikni yanada 
muhimroq omil sifatida chuqurroq o’rgatib borish lozim bo’ladi. Texnologiya va 
kasbga yo’naltirish ta’limi deyarli barcha umum ta’lim, tabiiy va aniq fanlar, 
texnika, gumanitar hamda ijtimoiy tarixiy fanlar bilan ham doimiy ravishda o’zaro 
aloqadorlikda bo’ladi. Ya’ni ushbu ta’limda qatnashayotgan har bir qatnashchi u 
yoki bu hodisa, jarayonini operatsiyani amalga oshirishda, buyum, narsa, detallar, 
qurilmalar yoki ularning qismlarini tayyorlayotganda yuqoridagi fikrlsrni 
o’rganishda 
orttirilgan 
bilim, 
kunikma 
va 
malqakalardan 
(BKM) 
foydalanadilar.masalan, boshlang’ich sinflarda badiiy va umumiy texnologiya 
ta’limi kursida o’quvchilar ko’proq tasviriy san’at, rasm chizish ko’nikmalaridan 
foydalanadilar. 5-7 sinflardagi texnik, texnologik ya’ni materiallarga (yog’ochga, 
metallga, gazlamaga) ishlov berish o’quv kurslarida esa, buyumlarning 
chizmalarini tayyorlashda 7-8 xil chiziqlardan to’g’ri foydalanish, eskizlar, 
o’lchamlar, kesim, qirqim kabi chizmachilik fani tushinchalaridan samarali 
foydalanadilar. Yog’ochga, metallga, gazlamalarga va plastmassalarga ishlov 
berishda kesish, qirqish, arralash, randalash, frezalash yo’nish, teshish, o’yish, 
biriktirish, pardozlash kabi fizika va kimyo fanlaridan olingan BKMlardan ko’plab 
foydalanadilar.chunki o’quvchilarning fizikaviy, texnologik, kimyoviy xossalarni 
bilishlarida hamda ishlab chiqarish jarayonida yuz beradigan o’zgarishlarda ya’ni 
qizib ketish, erish, qotish, yonish, legirlash, xromlash, mustahkamlash, yilimlash, 
yopishtirish, bo’yash, assimilyatsiya, yoki dissimilyatsiya yoki korroziya, zanglash 
holatlarida materiallarning tuzilishini o’ziga xosligini bilishlari lozim bo’ladi. 
Oziq-ovqat mahsulotlariga ishlov berish (pazandachilik) bo’limini o’qitishda 
bialogiya, botanika, zoologiya, anatomiya, kimyo kabi fanlardan olingan 
ma’lumotlardan, axborotlardan keng foydalaniladi. Masalan, pazandachilikda 
faydalaniladigan go’sht, go’sht mahsulotlari, baliq mahsulotlari, parranda go’shti 
va mahsulotlari, ko’katlar, ilvasin go’shtlari, sut va sut mahsulotlari, asalarichilik, 

---

218 
yilqichilik, qo’ychilik, qoramolchilik kabi bo’limlarning BKM larizoologiya, 
umumiy biologiya fanlari asoslarida o’rganiladi va amalda qo’llaniladi. Xalq 
hunarmandchiligi kasblari va sohalarini o’rganishda tarix, tillar, fizika, kimyo, 
biologiya, matematika informatika va boshqa fanlar yutuqlaridan keng 
foydalaniladi. Masalan, go’sht mahsulotlariga ishlov berish, dehqonchilik va 
chorvachilik kasblarining paydo bo’lishida, yog’och, tosh, jiz, temir, hamda uning 
qotishmalaridan ish va mehnat qurollari yasash tafakkurli inson(homosapiens) 
shakllanganidan buyon qo’llanilib kelinmoqda. O’quvchi-yoshlarning bandlik 
xizmatini tashkil etishda ,ularning turli-xil kasb-hunarlarni egallashlarida ham, 
avvalo, texnologiya ta’limining tarkibiga kiradigan va hamisha aloqadorlikda 
bo’ladigan fanlarning hamda ulardan o’zlashtiriladigan BMKlqarning o’rni muhim 
hisoblanadi.