Buxoro davlat universiteti texnologik va professional

Фойдаланилган адабиётлар:
1. Полонский, В.М. Словарь по образованию и педагогике / В.М. 
Полонский. – М.: Высш. шк. 2004. – 512 с. 
2. Хамидов 
Ж.А. Использование мультимедийных технологий в 
профессиональном 
образовании./ 
Среднее 
профессиональное 
образование, 68-69 11 2011. 
3. Hamidov J.A. Main Components of information Culture in Professional 
Teacher education in Informatization of Society // Eastern European Scientific 
Journal.-Germany, 2016. №1. –P.102- 105. 
4. Hamidov J.A. Using Multimedia Technology Problems in Professional 
Education // Eastern European Scientific Journal /Auris – Verlag.de 2019, №1. 
187- 190 стр.

---

165 
ТЕХНОЛОГИЯ ТАЪЛИМИ ДАРСЛАРИДА ЎҚИТИШНИНГ 
ИННОВАЦИОН УСУЛИ СИФАТИДА АХБОРОТ КОМУНИКАЦИОН 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ
Душабоев Хусниддин Ачилович 
Жиззах давлат педагогика институти
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил 22 
декабрда Олий Мажлисга Мурожаатномасида таъкидлаб ўтганидек, “Бугун 
биз давлат ва жамият ҳаётининг барча соҳаларини тубдан янгилашга 
қаратилган инновацион ривожланиш йўлига ўтмоқдамиз. Бу бежиз эмас, 
албатта. Чунки замон шиддат билан ривожланиб бораётган ҳозирги даврда 
ким ютади? Янги фикр, янги ғояга, инновацияга таянган давлат ютади. 
Инновация – бу келажак дегани. Биз буюк келажагимизни барпо этишни 
бугундан бошлайдиган бўлсак, уни айнан инновацион ғоялар, инновацион 
ёндашув асосида бошлашимиз керак”
2
юртимизда 2018 йилга “Фаол 
тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш 
йили” деб ном берилиши ҳам айни мақсадга мувофиқдир. Ушбу стратегик 
вазифа, барча соҳаларда инновацион фаолиятни ташкил этишнинг янги 
шаклларини жорий этиш, Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, инновацияга 
қуйидагича таъриф бериш мумкин: инновация янги илмий-техник, 
технологик, ташкилий-иқтисодий, ишлаб чиқариш ёки бошқа ечимларни 
амалиётга биринчи марта жорий қилинишидир.
Ахборотни 
узатиш 
усуллари 
ҳам 
доимий 
равишда 
такомиллаштирилмоқда ва энди янги ахборот технологиялари, компьютер 
воситалари ва турли хил техник воситалардан оммавий фойдаланиш катта 
ривожланишга эга бўлди. Катта ҳажмдаги маълумотларга эга ушбу воситалар 
ёш авлоднинг шахсияти ва онгига таъсир этмайди. Таълим жараёни, 
шубҳасиз, замонавий болалар ва уларнинг шахслари шаклланадиган 
жамиятнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олиши керак, шунинг учун 
замонавий ахборот узатиш воситаларидан фойдаланиш ва барча ёшдаги 
болалар билан ишлашнинг инноватсион усулларидан фойдаланиш зарурати 
туғилади. Шубҳасиз, бу ҳар қандай ўқитувчидан, ҳатто катта тажрибага эга 
бўлса ҳам, ўз-ўзини тарбиялашни мунтазам равишда амалга ошириши ва 
уларнинг педагогик маҳоратини ва малакасини оширишини талаб қилади. 
Ушбу иш мавжуд таълим технологияларини мониторингини, янги пайдо 
бўлишини кузатишни ва уларни ўрганишни ўз ичига олиши керак.
Ахборот-коммуникатсия технологиялари (АКТ) - бу ўқитишнинг янги 
ахборот технологиялари бўлиб, улар тингловчиларга маълумотларни 
тайёрлаш ва узатиш жараёнлари бўлиб, уларнинг асосий узатиш воситаси 
компьютер ҳисобланади. Замонавий замонавий ахборот узатиш воситаси 
сифатида компютердан фойдаланиш туфайли АКТ педагогик жараённинг 
1.Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Тошкент 
- “Ўзбекистон” – 2018 йил 20-бет. 

---

166 
кўплаб элементларини тезлаштириши мумкин, бу эса уни янада самаралироқ 
қилади ва таълим даражасини юқори даражага кўтаради, Компютер 
технологияларининг дидактик хусусиятлари: уларнинг маълумотларга 
бойлиги, намойиш этилаётган ҳодиса аниқлиги, тақдимотнинг равшанлиги, 
кузатувчиларнинг ҳиссий соҳасига кучли таъсир кўрсатиши, вақтинчалик ва 
фазовий 
тўсиқларни 
энгиш 
қобилиятидир. 
Улардан 
фойдаланиш 
дидактиканинг муҳим тамойилларидан бирини - визуализация тамойилини 
тўлиқ амалга оширади.
Технология дарсларида ўрта синфларда ўғил болалар материаллар 
билан ишлашнинг турли усулларини ўзлаштирадилар, уларни қандай қайта 
ишлаш ва ёғочдан, металлдан ва бошқалардан оддий қисмларни ясашни 
ўрганадилар ва ҳоказо. Синфлардаги материалнинг таркиби ҳар хил АКТ 
шаклларидан (янги материалларни, шу қаторда тақдим этиш учун 
тақдимотлардан) 
фойдаланишга 
имкон 
беради. 
назарий, 
видео 
эшиттиришлар, талабаларнинг компютер билан индивидуал ишлаши ва 
бошқалар). Шуни ҳам таъкидлаш керакки, баъзи ҳолларда АКТдан 
фойдаланиш нафақат мақсадга мувофиқ, балки зарурдир, чунки баъзида 
баъзи материалларни, уни қайта ишлаш машинасини, ишлатиладиган 
технологияларни мактабларда намойиш этиш имконсиз, аммо АКТ ёрдамида 
болалар аниқ маълумотга эга бўлишлари мумкин. визуал тақдимот. Ахборот-
коммуникатсия 
технологияларидан 
технология 
дарсининг 
турли 
босқичларида муваффақиятли фойдаланиш мумкин. Масалан, янги 
ахборотни тақдим этиш босқичида АКТ болаларга турли хил материалларни 
янада самаралироқ ва турли хил материалларни намойиш этиш, уларни 
хусусиятлари, мавжуд иш услублари, ишларининг турли хил воситалари ва 
тамойиллари билан таништиришга имкон беради. Бирлаштириш босқичида 
АКТ чизмалар тузишда ёрдам беради. , болаларни керакли ҳаракатларни 
қандай бажаришни ўргатиш ва ушбу ҳаракатларни намойиш қилиш, бундан 
ташқари, кўплаб замонавий дастгоҳлар ва воситалар компютерлаштирилган 
ва улар билан ишлаш учун АКТ соҳасидаги билимлар зарур. Технологик 
дарсларда ишлаб чиқилган тақдимотлар ёрдамида мактаб ўқувчиларининг 
нутқларидан фойдаланиш мумкин, улар топшириқларни бажариш ва якуний 
маҳсулотни олишда уларнинг фаолият босқичларини кўрсатадиган. Мактаб 
ўқувчиларининг турли хил ахборот-коммуникатсия технологияларига бўлган 
ижобий ҳиссий муносабати диққатга сазовор бўлиб, уларда қизиқиш 
уйғотади ва вазифаларни бажариш учун туртки бўлади. Ўқитиш 
технологияси ҳар бир боланинг шахсий қобилияти ва қобилиятини, 
шунингдек, турли хил воситалар билан ишлашда мавжуд кўникмаларини 
ҳисобга олишни талаб қилади.
Шундай қилиб, компьютер технологияларидан фойдаланиш когнитив 
фаолият, мотиватсия, ақлий фаолиятни шакллантиришга ҳисса қўшади, 
кўриш қобилиятини яхшилайди ва маълумотни узатиш учун бир вақтнинг 
ўзида бир нечта ретсепторлардан фойдаланишга имкон беради. Бу компютер 
технологияларини мактаб ўқувчиларини ўқитиш ва ривожлантириш 

---

167 
самарадорлигини оширишнинг муҳим усули сифатида кўриб чиқишга имкон 
беради. Аммо улардан фойдаланишнинг ижобий томонларининг кўплиги 
улардан фойдаланиш шартларининг эътиборсиз қолишига олиб келмаслиги 
керак ва анъанавий ўқитиш усулларидан фойдаланишни бутунлай 
ўзгартирмаслиги керак, аксинча уларнинг комбинатсияси изчил ва уйғун 
бўлиши керак. Бошқача қилиб айтганда, ўқувчилар орасида педагогик 
жараёнда компютер технологияларидан фойдаланишнинг кучли ва заиф 
томонларини билиш ўқитувчига улардан фойдаланишга оқилона ёндашишга 
имкон беради: вақтни, қўллаш усулларини ва болаларга бериладиган 
маълумотни танлаш. Шундай қилиб, талабаларни ўқитиш жараёнида АКТдан 
фойдаланиш ахборот жамиятининг замонавий талабларига жавоб беради, 
шунингдек фанга қизиқишни кучайтиради ва когнитив мотиватсияни яратади 
деган хулосага келишимиз мумкин. Мактабдаги фан сифатида технология 
ушбу фанни ўқитиш самарадорлигини ошириши мумкин бўлган ахборот-
коммуникатсия технологияларидан фойдаланиш учун зарур шартларга эга, 
фақат ҳар бир ўзига хос педагогик вазиятда АКТдан фойдаланиш учун тўғри 
йўл-йўриқ ва асосланиш муҳимдир.