Buxoro davlat universiteti turobova hulkar rustamovna agrobiznesni tashkil etish va boshqarish

1.4. Agrobiznes tushunchasi. 
Agrobiznes-bu bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo’jaligini zarur 
resurslar bilan ta’minlash, oziq- ovqat va texnik xomashyolarni ishlab 
chiqarish, qayta ishlash, taqsimlash bo’yicha izchil tadbirlarni amalga 
oshirish bo’yicha chora-tadbirlarni muvofiqlashtirishning o’ziga xos 
shakli hisoblanadi.
Boshqacha aytganda, agrobiznes qishloq xo’jaligi mahsulotlarini 
ishlab chiqarish jarayonini emas, balki uni qayta ishlash, saqlash va 
tashish, qishloq xo’jaligi uchun texnika va o’g’itlarni ishlab chiqarishni 
o’z ichiga olgan ASMning shakllaridan biridir. Agrobiznes har qanday 
mamlakatning iqtisodiy tizimining muhim elementidir. Qishloq xo’jaligi 
mahsulotlarini 
ishlab 
chiqaruvchilar 
faoliyatining 
samaradorligi 
aholining turmush darajasi bilan bevosita bog’liq. Shuning uchun 
ASMning samaradorligini yuqori darajada oshirish uchun yangi 
texnologiyalarni ishlab chiqish juda muhimdir. 

---

22 
Agrobiznes ASM doirasida faoliyat yuritadi, bu oziq-ovqat va 
boshqa qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish, aholini ushbu 
mahsulotlar bilan ta’minlash, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi va qayta 
ishlash sohasi uchun mashina va mexanizmlarni ishlab chiqarish, 
qishloq xo’jaligining ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmasini o’z 
ichiga oladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida qonuniy ravishda daromad topishga 
yo’naltirilgan qishloq xo’jaligi bilan bog’liq har qanday faoliyat turi 
agrobiznes deb yuritiladi.
Shunga muvofiq agrobiznes o’z ichiga:
 
qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish sohasidagi tadbirkorlikni; 
 
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini tayyorlash va iste’molchiga 
yetkazib berish bilan bog’liq tadbirkorlikni:
 
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini sotish va vositachilik bilan 
shug’ullananuvchi firmalar tadbirkorligini;
 
agrar sohaga xizmat qiluvchi ixtisoslashgan banklar, sug’urta va 
moliya kompaniyalari faoliyatini oladi.
Shuning uchun agrobiznes avval faqat sof qishloq xo’jaligi 
tarmog’ining o’zi bilan cheklangan bo’lsa, hozirda esa agrosanoat 
majmui (ASM)ni qamrab olgan. ASM - qishloq xo’jaligi bilan sanoat 
integratsiyasining hosilasi hisoblanadi.
Agrobiznes nazariyasi asoschilari 1958 yilda "Agrobiznes 
kontseptsiyasi" kitobini muallifi amerikalik iqtisodchilar Djon Devis va 
Rey Goldberglardir
1
. Rey Goldberg agrobiznes bo’yicha doimiy faoliyat 
yurituvchi xalqaro seminarning doimiy rahbaridir. 
Agrobiznes olimlar tomonidan qishloq xo’jaligini ta’minlash 
sohasidagi xizmatlarni ishlab chiqarish va taqsimlash bo’yicha barcha 
operatsiyalar 
to’plami; fermer xo’jaliklarida ishlab chiqarish 
operatsiyalari; qishloq xo’jaligi xomashyosini saqlash, qayta ishlash va 
sotish bo’yicha operatsiyalar va undan yaratilgan iste’mol tovarlari 
ushbu mahsulotlarga bo’lgan talabni to’liq ta’minlash sharoitida 
daromadni maksimal darajada oshirish maqsadida taqdim etiladi. 
1
 
https://economics.studio/ekonomicheskaya-teoriya/agrobiznes-organizatsionnyie-formyi-elementov-86898.html
 

---

23 
Agrobiznes iqtisodiyotning bozor modeli sharoitida qishloq 
xo’jaligini zarur resurslar bilan ta’minlash va oziq — ovqat va texnik 
xom ashyoni ishlab chiqarish, qayta ishlash, taqsimlash bo’yicha izchil 
operatsiyalarni amalga oshirish bo’yicha chora-tadbirlarni muvofiqlash-
tirishning o’ziga xos shakli hisoblanadi. Agrobiznesning maqsadi-
ehtiyojni qondirish orqali daromadni maksimal darajada oshirish. 
Qishloq xo’jaligi bo’lmagan fermer xo’jaliklari agrosanoat 
majmuasining ishlab chiqarish tizimida rivojlangan mamlakatlarda 
ustunlik ularning agrobiznes institutlarining yetakchi ahamiyatini 
belgilaydi. 
Rivojlangan bozor sharoitida agrorbiznesning keng tarqalgan 
dastlabki shakli fermerlik (dehqonchilik) faoliyati bilan shug’ullananish 
bo’lib, u qishloq xo’jaligida kichik biznesning ko’rinishidir. U ko’proq 
oilaviy xarakterda bo’lib, o’z mulki va mehnatiga asoslanadi, yollanma 
mehnat qo’shimcha ahamiyatga ega. Fermerlikning afzalliklari:
 
unda mulk va mehnat ajralmagan, demak o’zi uchun ishlanadi; 
 
u iqtisodiy mustaqil va bozor uchun ishlaydi;
 
manfaat va mas’uliyat yagona faoliyatning ikki uzviy qismi 
sanaladi;
 
tobora ko’p foyda olish uning yagona intilishi emas, nisbatan kam 
daromadga ham qanoat qilish imkoni bor, ko’pincha u davlat 
himoyasida bo’ladi;
 
fermer mehnati yollanma mehnatdan samarali va unumliroqdir. 
Agrobiznes shakllaridan biri agroklasterlardir. U qishloq xo’jaligi 
mahsulotlarini ishlab chiqarish, qayta ishlash, iste’molchiga yetkazib 
berish jarayonlari bilan shug’ullananadi. 
Agrobiznesning yirik ko’rinishi agrosanoat birlashmalaridir. Ular 
faoliyati bir-biri bilan bog’liq mustaqil korxonalarning integratsiyasining 
natijasidir. Masalan, meva-sabzavotchilik xo’jaliklari va ularning 
mahsulotini qayta ishlovchi, saqlovchi, sotuvchi zavod, savdo tarmoqlari 
kabilardir. Ular mulki ikki qismdan iborat: tarkibiy-tashkiliy tuzilmalar, 
xo’jaliklar mulki va jamoaning kooperativ mulki.