Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

14. Ix tiro va r a tsio n a liz a to r lik fa o liy a ti. Ish la b c h iq a r ish n i 
k o n str u k to rlik ta y y o r la s h n i ta sh k il etish .
R a ts io n a liz a to rlik fa o liy a ti 
A niq bir m ashina, texnologik jarayon, detal va 
b. ni takom illashtirishga, ish unum dorligini oshirishga, ishlab chiqariladigan 
m ahsulot sifatini yaxshilashga qaratilgan faoliyat; shunday faoliyat bilan 
sh u g ‘ullanish.
I x t i r o
— xalq x o ‘jaligining turli sohalarida, ijtim oiy, m adaniy qurilish va 
m udofaa sohalarida ijobiy sam ara beradigan, o ‘ziga xos texnikaviy yechim ga ega 
b o 'lg a n yangilik. T or m a’noda — davlat tom onidan tan olinadigan va tegishli 
qonun bilan m uhofaza qilinadigan yangi texnikaviy yechim . H ar qanday yangilik 
ham ixtiro b o iav crm ay d i. M asalan, quruq ilm iy qoidalar, xususan, kashfiyotlar, 
am alga oshirib b o ‘lm aydigan va xato takliflar (m as., abadiy dvigatel yaratish 
haqidagi takliflar) ixtiro hisoblanm aydi. H al qilinadigan m asala faqat nazariy emas, 
balki am aliy ehtiyojlarni qondiradigan b o 'lish i lozim. Ixtiro qonun bilan 
m uhofazalangan davlatlarda h a r bir taklifning ixtiro b o iis h shartlari belgilanadi. 
Bu shartlardan asosiysi m asalaning eng yangi hisoblangan texnik yechim idir. 
M uayyan taklifni ixtiro deb hisoblash uchun undan b ir necha m arta foydalanish 
im koni ham b o 'lish i kerak. Ixtironing yangiligi, y a ’ni birinchi ekanligi (ko'pincha, 
ixtirochilikka oid tashkilotlarga berilgan hujjat — ariza sanasi) oldin berilgan 
m ualliflik guvohnom alari va patentlar, ixtirolar e ’lon qilinadigan tegishli 
adabiyotlar, ko'rgazm alarda nam oyish qilingan eksponatlar va b.ga muvofiq. 
aniqlanadi. 0 ‘zbekiston R espublikasida ixtirochi b o ‘la olish shartlari va uni 
tasniflash tartibi 0 ‘zbekiston Respublikasi O liy K engashi tom onidan 1994 yilda 
tasdiqlangan "Ixtirolar, foydali m odellar va sanoat nam unalari haqida"gi qonunda 
belgilangan. 
Ixtiro 
b o 'y ich a 
talabnom alarni 
ekspertiza 
qilish, 
m ualliflik 
guvohnom asi va patent berish ishlari O 'zbekiston Respublikasi D avlat patent 
idorasi tom onidan am alga oshiriladi.
K a sh fiy o t— izlanish, tekshirish, izlanish, tekshirish natijasida, b a ’zan esa 
tasodifan topilgan, yaratilgan ilm iy yangilik. U nga tabiat hodisalari va jam iyat 
qonuniyatlarini ongli ravishda ilm iy idrok qilish natijasida erishiladi.