Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

r a tsio n a liz a to r lik
ta k lifla r i 
deb 
tan 
olinadi.A lgoritm korxonalari, EH M dasturlari uchun yangilik b o 'lg a n takliflar ham, 
agar undan foydalanish aniq vazifalarni hal qilishda m ashina vaqtini tejashga, 
shuningdek, EHM m ajm uida ishlovchi asbob-uskunaning unum dorligi oshishiga 
olib kclsa, ratsionalizatorlik taklifi deb tan olinadi. B elgilangan shaklda talabnom a 
berilgunga qad ar ushbu yoki shunga o 'x sh ash yechim korxonaga unda mavjud 
m anbalardan uning am aliyotda q o 'llanilishi uchun yetarli b o 'lg an darajada m a ’lum 
b o im a s a , yechim korxona uchun yagona deb tan olinadi.Y echim , agarda 
korxonaga iqtisodiy yoki boshqa ijobiy sam ara olish im konini bersa foydali 
hisoblanadi.
Q uyidagilar ratsionalizatorlik takliflari deb olinm aydi:
•
shartli belgilar, qoidalar, m e’yoriy-uslubiy hujjatlar;
•
m ahsulotning oldindan aniqlangan m ustahkam ligini, uzoq ishlash 
vaqtini 
v a 
boshqa 
sifatlarini 
kam aytiradigan 
yoki 
m ehnat 
sharoitini 
yom onlashtiradigan yechim lar;
• 
faqat buyum ning tashqi k o 'rin ish ig a tegishli b o 'lg a n yechim lar;
• 
ilm iy-tadqiqot, loyiha, konstruktorlik, texnologik tashkilotlar ham da 
korxonalam ing ana shunday bo'linm alari m uhandis-texnik, ilm iy xodim lari 
tom onidan xizm at vazifalari yoki shartnom a ishlarini bajarish jaray o n id a yaratilgan 
yechim lar.
R atsionalizatorlik 
taklifiga 
m ualliflik 
huquqi 
o 'z
m ehnati 
bilan 
ratsionalizatorlik taklifini yaratgan fuqaroga tegishli b o 'lad i.A g ar ratsionalizatorlik 
taklifini yaratishda b ir necha fuqaro qatnashgan b o 'ls a , ulam ing ham m asi bunday 
ratsionalizatorlik taklifining ham m uallifi hisoblanadi. R atsionalizatorlik taklifi 
m uallifiga guvohnom a beriladi, ushbu guvohnom a talabnom ada ko'rsatilgan 
yechim ratsionalizatorlik taklifi deb tan olinganligini, ratsionalizatorlik taklifiga 
m ualliflikni, ratsionalizatorlik taklifining ustunligini tasdiqlaydi.
Texnologiya (usulga)ga tegishli b o 'lg an ratsionalizatorlik taklifi 
ish la b
chiqarish jarayonida q o 'llan g an kundan boshlab foydalanilgan hisoblanadi. 
B u y u m
(asbob) konstruksiyasiga yoki m aterial (m odda)ga tegishli ratsionalizatorlik 
ta k lifi 
tayyorlanayotgan yoki foydalanilayotgan m ahsulotda q o'llanilgan kundan 
b o s h la b
foydalanilgan hisoblanadi. Tashkiliy yechim , shuningdek, algoritm , EHM
u c h u n
dasturdan iborat ratsionalizatorlik taklifi q o 'llangan kundan boshlab 
f o y d a la n ilg a n
hisoblanadi.
156

---

K orxonaning ratsionalizatorlik faoliyatiga tegishli xarajatlari m ahsulot 
(xizm at, 
ish) 
tannarxi 
hisobiga 
kiriti ladi. Budjet 
hisobidagi 
tashkilotlar 
ratsionalizatorlik faoliyatini m ablag‘ bilan ta ’m inlashni shu tashkilot uchun 
ajratilgan m ablag‘larni tejash hisobiga, shuningdek, boshqa ruxsat etilgan 
faoliyatlardan olingan mablagMar hisobiga bajaradilar.
Q uyidagi hollarda ratsionalizatorlik taklifi uchun m ukofot to ia n a d i: tak lif 
uni ratsionalizatorlik taklifi deb tan olgan korxona tom onidan foydalanilsa;
x o 'ja lik shartnom asi asosida boshqa korxonalarga berilgan texnik hujjatlarga 
kiritilgan bo'lsa.
R atsionalizatorlik taklifi uchun m ukofot taklifi ratsionalizatorlik deb tan 
olgan tashkilot bilan m u allif o 'rtasid a tuzilgan shartnom ada belgilangan m iqdorda 
korxona tom onidan hisoblab chiqiladi v a to ia n a d i. M ukofotning eng kam m iqdori 
korxonadagi eng kam oylik m aoshning 25 foizidan kam b o ‘lm asligi kerak.
R atsionalizatorlik takliflari m ualliflarining huquqlariga rioya qilinishi 
ustidan jam oatchilik nazorati va ularning m anfaatlarini him oya qilish 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Ixtirochilar va ratsionalizatorlar jam iyati kengashlari tom onidan 
am alga oshiriladi.