Buxoro muhandilik-texnologiya instituti yuldasheva saida nem atovna sanoat korxonalarida

I BOB. S A N O A T K O R X O N A L A R I N IN G IQ T IS O D IY O T D A  
T U T G A N O ‘RN.1.
1. S A N O A T K O R X O N A L A R I D A IS H L A B C H I Q A R IS H N I 
T A S H K IL E T IS H F A N IN IN G O B ’Y E K T I , P R E D M E T I V A  
U S L U B I
1.1. Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish fanining o b ’yekti, 
predm eti va uni o ‘rganish uslubiyoti.
1.2.Fanning m azm uni va uning boshqa fanlar bilan b o g ‘liqligi.Fanning 
vazifalari.
1.3.Paxta 
tozalash, 
to ‘qim achilik, 
yengil 
va 
oziq-ovqat 
sanoati 
korxonalarining 0 ‘zbekiston R espublikasi rivojlanishida tutgan o ‘rni.
Tayanch iboralar: K orxona atam asi, Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni 
tashkil etish fanining predm eti, ishlab chiqarishning elem entlari.
1.1. 
Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish fanining o b ’yekti, 
predm eti va uni o ‘rganish uslubiyoti.
Iqtisodni erkinlashtirish sharoitida xalq farovonligini oshirish borasida 
iqtisod bilan b o g ‘liq b o ‘lgan m asalalar m uhim o ‘rin egalladi. A na shu iqtisodga 
asoslanib, ijtim oiy m asalalarni hal qilish, davlatning tashqi hujum ga qarshi him oya 
vositalari, faol tashqi siyosati sohalarida poydevor yaratiladi. Iqtisod, ijtim oiy 
ishlab chiqarish, taqsim ot v a ayirboshlash barcha b o ‘g ‘inlarini qam rab oluvchi 
m illiy iqtisodiyot kom pleksini tashkil etadi. Bu kom pleksda asosiy o ‘rin sanoat 
korxonalariga tegishlidir. Chunki u yerda bevosita ishlab chiqarish jarayoni am alga 
oshirilib, m oddiy boyliklar yaratiladi.
0 ‘zbekiston R espublikasi Prezidenti Sh.M irziyoev 2020 yil 24 yahvarda 
O liy M ajlisga M urojaatnom asida quyidagilam i takidladilar: “ Sanoatning 12 ta 
yetakchi tarm o g ’ida m odem izatsiyalash va raqobatdoshlikni kuchaytirish dasturlari 
jad al am alga oshirilm oqda. N atijada o'tgan yili iqtisodiy o'sish 5,6 foizni tashkil 
etdi. Sanoat m ahsuloti ishlab chiqarish hajm i 6,6 foizga, eksport - 28 foizga 
ko'paydi. O ltin-valyuta zahiralarim iz 2019 yil davom ida 2,2 m illiard dollarga ortib, 
28,6 m illiard dollarga yetdi. 2020 yilda m akroiqtisodiy barqarorlikni ta'm inlash va 
inflyatsiyani jilo v lash - iqtisodiy islohotlar jarayonidagi bosh vazifam izdir. 
R aqam li tehnologiyalar nafaqat m ahsulot va xizm atlar sifatini oshiradi, ortiqcha 
xarajatlam i kam aytiradi. D avlat tom onidan 37 turdagi m ahsulot va xizm atlar

---

narxining tartibga solinayotgani erkin raqobatga salbiy ta'sir qilm oqda. Shuni 
hisobga olib, endi asosiy e'tibom i narxlam i belgilashga em as, balki korxonalar 
o'rtasida so g ’lom raqobatni ta'm inlash orqali narxlam i pasaytirishga va sifatni 
oshirishga qaratishim iz kerak. X alqaro tajribani o'rganib, raqobatni olib kirish 
m um kin bo'lgan m onopoliya sohalariga xususiy sektor uchun yo'l ochish va shu 
orqali raqobat m uhitini shakllantirish lozim. Iste'm ol bozorida oziq-ovqat 
m ahsulotlari narxi barqarorligini ta'm inlashning yagona yo'li - m eva-sabzavot, 
chorvachilik va boshqa oziq-ovqat m ahsulotlari yetishtirish hajm ini ko'paytirish 
ham da “daladan do'kongacha” bo'lgan uzluksiz zanjim i yaratishdir , foyda so lig ’ini 
hisoblashda yangi tehnologik uskunalar xarid qilish, yangi ob'yektlam i qurish va 
m odernizatsiya qilish xarajatlari bo'yicha chegirm alar kengaytirildi, barqaror 
iqtisodiy o'sishning eng m uhim garovi - raqobatdosh m ahsulotlar ishlab chiqarish, 
ular uchun yangi xalqaro bozorlar topish va eksportni ko'paytirish, tranzit 
salohiyatidan to'liq foydalanish hisoblanadi.2020 yilda 3 m ingga yaqin standartlam i 
qabul qilish, ulam ing sonini 10 m ingtaga va xalqaro standartlar bilan u y g ’unlashish 
darajasini 40 foizga yetkazish darkor, sanoat tarm oqlarini uzluksiz xom ashyo va 
zam onaviy infratuzilm a bilan ta'm inlash zarur” .
Y uqoridagilardan k o ’rinadiki, bugungi kunda yalpi ichki m ahsulot tarkibida 
sanoatning ulushi m a ’lum foizni egallab turibdi. 
Shuning uchun sanoat 
korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish fanining yutuq va xulosalaridan 
m am lakat sanoat korxonalarini rivojlantirishning 
qisqa v a uzoq m uddatlarga 
belgilangan dasturlarini ishlab chiqishda keng foydalaniladi. 
0 ‘zbekiston 
R espublikasi iqtisodiyotida sanoat ishlab chiqarishning ulushi yuqori b o 'lg an lig i 
sababli fanning aham iyati va uni o ‘rganish zarurati katta.
K ishilik jam iyati taraqqiyotining negizi uning bir tarixiy bosqichdan boshqa 
b ir bosqichiga o 'tish in in g asosiy m oddiy ishlab chiqarish, y a ’ni kishilarning 
yasham oqlari uchun zarur iste’mol n e’matlarini ishlab chiqarish ekanligini bugungi 
kunda ham m a biladi. B ir so ‘z bilan aytganda: m oddiy n e ’m atlar ja m iy a t hayoti va 
taraqqiyoti uchun zarur b o 'lg a n asosiy shartdir.
M oddiy n e ’m atlar ishlab chiqarish jam o atch ilik ishlab chiqarishidan to 
hozirgi yuksak rivojlangan ishlab chiqarishgacha bo'lgan tarixiy taraqqiyot yo'lini 
bosib o 'td i. B iroq har b ir tarixiy bosqichda uning o 'z ig a xos xususiyatlaridan 
tashqari, ishlab chiqarishni ijtim oiy xususiyatidan q a t’iy nazar, ishlab chiqarish 
uchun um um iy b o 'lg a n x ususiyatlar m avjud. H ar qaysi ishlab chiqarish uchun 
inson bilan tabiat o'rtasida o'zaro harakat mavjudligi xarakterlidir, bu o 'zaro harakat 
m obaynida inson tabiat buyum larini o'zgartiradi va o 'z ehtiyojini qondirish uchun 
m oslashtiradi. Bu jarayon har qanday ishlab chiqarishda uch elem entni - odam
m ehnati(ishchi kuchi), m ehnat predm etlari va m ehnat vositalari mavjud bo'lishini 
ko'rsatadi:
7

---

1 -c h iz m a . I s h la b c h iq a r is h v a u n in g c lc m e n tia r i.