Buxoro Psixologiya va Xorijiy tillar instituti

O'z-o'zini ifoda etish zarurati.
Hurmatga bo'lgan ehtiyoj.
Ijtimoiy ehtiyojlar.
O'z-o'zini himoya qilish zarurati.
fiziologik ehtiyojlar.
Motivatsion jarayon birin-ketin quyidagi bosqichlar ko'rinishida ifodalanishi mumkin: xodimning o'z ehtiyojlarini imtiyozlar, tanlov tizimi sifatida bilishi. eng yaxshi yo'l muayyan turdagi haq olish, uni amalga oshirish to'g'risida qaror qabul qilish; harakatni amalga oshirish; ish haqi olish; ehtiyojni qondirish. Motivatsiyaga asoslangan boshqaruvning o'zagi eng yaxshi natijalarga erishish uchun mehnat jarayoni ishtirokchilarining manfaatlariga ma'lum darajada ta'sir qiladi.
Motivatsiyaga asoslangan mehnatni boshqarish uchun bunday shartlar xodimning moyilligi va manfaatlarini aniqlash, uning shaxsiy va kasbiy qobiliyatlarini hisobga olish, jamoada va ma'lum bir shaxs uchun motivatsion imkoniyatlar va alternativalarni aniqlash kabi zarurdir. Mehnat jarayoni ishtirokchilarining shaxsiy maqsadlaridan va tashkilotning maqsadlaridan to'liqroq foydalanish kerak.
Motivatsiya motivatsiyaning markaziy qismidir. Faoliyat uchun motivatsiya odatda ehtiyoj-motivatsion soha bilan bog'liq. Ehtiyoj bilan bog`liqligi tufayli motiv shaxsni faoliyatga undash vazifasini bajaradi va individual harakatlar, maqsadlar va ularga erishish shartlariga mazmun beradi.
Motiv - bu shaxsni harakatga undashdir.
Motif (fransuzcha motif — motiv; lot. moveo — omil) soʻzning keng maʼnosida har qanday harakatning motivi, asosi, sababi, shaxsning uning manfaati va ehtiyojlaridan kelib chiqqan harakatidir.
Mehnat motivi tushunchasiga quyidagilar kiradi;
–xodim qondirmoqchi bo'lgan ehtiyoj;
–bu ehtiyojni qondira oladigan tovar;
– foyda olish uchun zarur bo'lgan mehnat harakati;
– narx - mehnat harakatini amalga oshirish bilan bog'liq moddiy va ma'naviy xarakterdagi xarajatlar.
Mehnat motivlari kasbiy mehnat faoliyati boshlanishidan oldin shakllanadi. Inson mehnat axloqi va axloqining qadriyatlari va me'yorlarini o'rganadi, mehnatga munosabatining asoslarini yaratadi. Motiv shaxsning "ichida" joylashgan, "shaxsiy" xususiyatga ega, shaxsga nisbatan ko'plab tashqi va ichki omillarga, u bilan parallel ravishda yuzaga keladigan boshqa motivlarning harakatlariga bog'liq. Motivlar xodimlarning xususiyatlariga, vazifalariga va vaqtiga qarab o'zgartiriladi.
Ma'naviy rag'batlantirish maqtov, buyurtmadagi minnatdorchilik, minnatdorchilik maktubi va boshqalarni o'z ichiga olishi mumkin. Siz xodimlarni o'nlab usullar bilan ilhomlantirishingiz mumkin, masalan, har bir yutuq uchun jamoatchilik maqtovi. Xodimni yaxshi ish uchun maqtashdan qo'rqmang. Birinchidan, hech qachon ko'p maqtovlar bo'lmaydi, ikkinchidan, har qanday holatda ham yaxshi so'z sizga ushbu xodim olib kelgan qo'shimcha foyda uchun eng kichik bonusdan kamroq xarajat qiladi.
Raqobat - bu ma'naviy rag'batlantirishning o'ziga xos va juda samarali shakli. U alohida xodimlar o'rtasida ham, korxonaning butun bo'limlari o'rtasida ham tashkil etilishi mumkin. Ikkinchi holda, raqobatning yakuniy samarasi kuchayadi, chunki mehnat unumdorligini oshirishdan tashqari, jamoaning hamjihatligi ham ortadi. Shu bilan birga, tadqiqotchilar musobaqalarni tashkil etishda ishchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish kerakligini ko'rsatadilar. Kuchli asab tizimiga ega bo'lgan shaxslar, zaif asab tizimiga ega bo'lganlarga qaraganda, raqobat muhiti tomonidan ko'proq rag'batlantiriladi, ayniqsa, bu juda muhim musobaqalar bo'lsa.
Salbiy moddiy rag'batlantirish tizimi jarimani, ish haqini kamaytirishni, mukofotlardan mahrum qilishni, ma'naviy salbiy rag'batlantirish tizimi esa eslatma, buyruq va mehnat daftariga yozuvni o'z ichiga oladi.