«Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халқимиз билан бирга қурамиз»

Иқтибослар:

• 
  «Баъзида унутиш – энг яхши даъво».
  
• 
  «У мени бошимдан кечирган хатарларим туфайли севарди. Мен эса уни мана шу меҳрибончилиги учун севардим».
  
• 
  «Кишининг эзгу номи қалб гавҳари кабидир. Кимдир менинг ҳамёнимдан бойлик ўғирласа, бу ҳеч нарса эмас. Бу бойлик олдин ҳам кимларнингдир мулки эди, бундан кейин ҳам минглаб инсонларнинг мулки бўлиб хизмат қилади. Бироқ менинг эзгу номимни мендан ўғирлайдиган киши бу орқали бойиб қолмаса-да, менинг қашшоқлашишимга сабаб бўлиб қолади».
  
• 
  «Киши кўринганидек бўла олиши лозим».
  
• 
  «Унинг золимлиги менинг жонимни олиши мумкин, аммо ҳеч қачон муҳаббатимни ўзгартира олмайди»
  

Фридрих Шиллер
Ф ридрих Шиллер (1759-1805) Буюк немис шоири, драматурги, санъат назариётчиси, тарихчиси Иоганн Кристоф Фридрих Шиллер (Johann Christoph Friedrich von Schiller) 1759 йил 10 ноябрда Марбах шаҳрида дунёга келди. Бу йил адиб таваллуд топган кунга 250 йил тўлади.Фридрих Шиллер Г.Э.Лессинг ва И.В.Гётелар билан бир қаторда немис классик адабиётининг асосчиларидан ҳисобланади.Фридрих Шиллер ижодда кўламнинг кенглигини яхши кўрарди, антик адабиёт вакиллари уни мафтун этарди,шу боис улар ижодини чуқур ўрганди. Оқибатда ўзи ҳам улуғ адибларга хос бўлган умуминсоний мавзуларда асарлар ёзди. В.Г.Белинский таъбири билан айтганда, ўз ижоди, ардоқлаган ғоялари билан “инсониятнинг олийжаноб ҳимоячиси”га айланган, Ф.М.Достоевский “инсониятнинг дўсти” деб атаган, А.И.Герцен “олийжаноб туйғулар шоири” деб улуғлаган Ф.Шиллернинг ижоди бағоят ранг-баранг. У “Қароқчилар”, “Макр ва муҳаббат”, “Мария Стюарт”, “Дон Карлос”, “Валленштейннинг ўлими”, “Вильгельм Телль” каби жаҳон адабиётини бойитган драмалар, “Шодликка қасида” (шоирнинг ўзи эътироф этишича, бу шеър худди халқ шеъри, қасидаси дегулик шарафга эришган, Бетховен ўзининг Тўққизинчи симфонияси охирги қисмини шу қасида асосида яратди, бастакорни шеърдаги озодлик, тенглик ва қардошликнинг кўтаринки руҳи, ифодаси илҳомлантирган эди), “Ернинг тақсимланиши”, “Қўшга қўшилган Пегас”, “Янги аср ибтидоси”, “Оламнинг улуғворлиги”, “Қўнғироқ ҳақида қўшиқ” сингари оҳанраболи шеърлар, “Қўлқоп”, “Жом”, “Кафолат”, “Поликрат узуги”, “Геро ва Леандр”, “Ғолиблар тантанаси” ва бошқа машҳур балладалар, новелла, роман, “Қўшма нидерландларнинг испан ҳукмронлигидан ажаралиб чиқиш тарихи”, “Ўттиз йиллик уруш тарихи” сингари, нафақат илмий изланишлар маҳсули, балки немис насрининг ажойиб намуналарига айланган йирик тарихий тадқиқотлар, санъат тарихи ва эстетикага бағишланган теран мақолалар муаллифидир.

«Макр ва муҳаббат»

Ўйин мусиқа ўқитувчиси Миллернинг уйида бошланади. Унинг қизи Луиза президент вон Валтернинг ўғли майор Фердинанд билан учрашади. Миллер, олижаноб йигит Луизани йўлдан оздириб, уни ташлаб кетишидан қўрқади. Бу вақтда президентнинг котиби ва куёви Луиза Вурм мусиқачининг олдига келади. Миллернинг рафиқаси, ҳозир унинг қизи бутунлай бошқача истиқболга эга эканлигини таъкидламоқда. У олижаноб аёлга айланиши мумкин. Вурм Миллерга унга Луизага уйланиш ҳақида ваъда берилганини эслатади. Мусиқачи рад қилмайди, лекин қизининг ўрнига қарор қабул қилмайди. Хафа бўлган котиб чиқиб кэтади
Вурм президентни огоҳлантиради: унинг ўғли оддий мусиқачининг қизига жиддий қизиқади ва унга уйланишга ваъда берган. Вон Уолтер бу имкониятни жиддий қабул қилмайди. Дюк уйланиш арафасида, шунинг учун унинг севимли хоними Милфорд турмушга чиқиши керак. Герцогга таъсирини сақлаб қолиш учун фон Валтер Милфорд ва Фердинанднинг никоҳини тузиши керак.
Ота ўғлини герцогнинг севимлисига уйлантириш қарорини эълон қилади. Фердинанд даҳшатга тушди. У бундай шубҳали шарафни ғазаб билан рад этади. Ота жаҳл билан Фердинандни ношукурлиги учун танқид қилади. У ўғлининг бундай юқори лавозимни эгаллаши учун кўп иш қилди: у ўзидан олдинги одамни ўғирлади, алдади, ҳатто ўлдирди. Фердинанд бирданига Леди Милфордга никох таклифи билан ўзини кўрсатиши керак, акс ҳолда у қаттиқ пушаймон бўлади. Майор севгилисига бориб, уни бу никоҳдан воз кечишга кўндирмоқчи.
Ладй Милфорд ўз саройида хизматкор Софи билан гаплашмоқда. У Фердинандни севишини тан олади ва ўзи бу никоҳ билан фитна бошлаган. Дюкнинг валиси хоним учун ажойиб олмос билан кўринади. Хизматкорнинг айтишича, қимматбаҳо тошлар Aмерикага қарши жанг қилиш учун Aнглияга юборилган етти минг аскарнинг қони билан тўланган. Хоним заргарлик буюмларини сотишни ва пулни ёнғин қурбонларига тарқатишни буюради.
Хизматкор Фердинанд кэлганини эълон қилади. Йигит оддий матнда гапиришдан тортинмайди. Милфорд ўзининг ахлоқсизлиги, ҳокимият ва пулга бўлган иштиёқи ҳақидаги айблов нутқини ҳаяжон билан тинглайди.
Бунга жавобан аёл ўз тақдири ҳақида гапиради. Отаси қатл қилинди, онаси вафот етди. Онаси ва кўкрагида оилавий тақинчоқлар бўлган ўн тўрт ёшли қиз Aнглиядан Германияга қочиб кэтди. Хизматкор вафот этиб, тақинчоқлар тугагач, герсог ёш гўзалликни кўриб, уни шу саройга олиб келди. Кўпинча у айбсиз маҳкумларни қутқарди ва жазони ўзгартирди, ҳукмдорни кўп ноҳақ ҳаракатлардан қайтарди.
Майор Милфорд ҳақида ёмон фикрда бўлгани учун узр сўрайди. Тегишли аёл тан олади: у бу никоҳни Фердинандга бўлган муҳаббат туфайли уюштирган. Бунга йигит Луиза Миллерни севишини тушунтиради. У ҳеч қачон олижаноб хонимга жавоб бера олмайди.

• 
  Фердинанд Луизага отасининг Леди Милфордга уйланиш истаги ҳақида хабар беради. Қиз умидсизликка тушади, лекин майор қасам ичади: ҳеч ким уни севгилисидан ажрата олмайди. Президент уйига хизматкорлари билан киради. Бу ерда ўғлини кўриб ҳайрон қолади. Фердинанднинг хабар бэришича, у Луизага таклиф қилган. Бунга жавобан, фон Уолтер қизни ҳақорат қилади, уни бузуқ деб атайди. Ўғил қилич билан отасига ташланади, лекин кейин қуролни пастга туширади. У президентни қутқаради, лекин фон Уолтер энди унинг отаси эмаслигига ишонади. Миллер аралашади. У зодагондан уйини тарк этишини ва қизини ранжитмаслигини сўрайди.
  

Президент ғазабланиб, полицияга хизматкор юборади. Улар келганда, фон Уолтер бутун оилани ҳибсга олишни буюради. У Миллерни қамоққа ташлашни, хотини ва Луизани пиллорга қўйишни талаб қилади. Фердинанд севгилисини ҳимоя қилишга уринади. У пиллориянинг ёнида туриш, зодагонлардан воз кечиш ва ниҳоят Луизани ўлдириш билан қўрқитди. Лекин президентни ҳеч нарса қўрқита олмайди. Кейин майор отасига оилавий сирни очиб беришни ваъда қилади - фон Уолтер ўзидан олдинги одамни ўлдирди. Ота бу таъсирдан жуда қўрқади ва орқага чекинади.
Вурм котиби президентни Луиза ва Фердинанднинг ҳис -туйғулари билан ўйнашга таклиф қилади. Унинг айёр режаси бор. Фон Уолтер рози. У Миллер ва унинг рафиқасини ҳибсга олиш тўғрисида буйруқ ёзади. Ва рақиб ролини ўйнашга рицар маршал фон Калбни мажбур қилади.
Фердинанд қизни у билан қочишга кўндиради, лекин Луиза бунга қўшилмайди ва унга далиллар келтиради. Унинг севгилиси қашшоқликда юриб, отасининг лаънатини олишдан кўра яхшироқ тақдирга лойиқдир. Миллер ғазабланди, у Луиза уни севмаслигига қарор қилди! Кўп ўтмай, Вурм пайдо бўлади ва қизга ота -онаси ҳибсга олинганини эълон қилади. Уларни қутқариш учун унга хат ёзиш керак. Луиза рози бўлишга мажбур бўлади, котибанинг диктатураси остида у рицар маршали билан учрашув ўтказадиган эслатма ёзади.
Эслатма Фердинандга юборилади. Йигит ҳайрон қолди: эҳтимол, севгилининг фаришта юзининг орқасида ёвуз аёл яширинган бўлиши мумкинми? У маршални дуелга чорлайди. Қўрқиб кетган вон Калб бу ёлғон эканлигини тушунтиришга уринади, у Луисни ҳеч кўрмаган. Фердинанд уни тўппонча билан уриб, қувиб юборади. Бундай қўрқоқ порохга лойиқ емас.
Ладй Милфорд Луизани юборади ва қиз саройга кэлади. Хоним унга хизматкор сифатида жой таклиф қилади, лекин Луиза рад этади. У Фердинандни рақибига беришга тайёр, ўзи эса ўлимга тайёр. Қиз билан суҳбат хонимнинг ҳис -туйғуларини қаттиқ оғритади. Милфорд Дюк билан алоқани узишга ва Фердинанддан чекинишга қарор қилади.
Хотин герцогга хат ёзади ва аравани ишлатишни буюради. У хизматкорлар билан хайрлашиб, барча заргарлик буюмларини беради ва монастирга кэтади.
Миллер қамоқдан озод қилинди, чунки фитна муваффақиятли ўтди. Мусиқачи уйга қайтади ва у ерда Луизанинг йиғлаётганини кўради. Қиз отасидан Фердинандга хат беришни сўрайди. Хавотирланган мусиқачи хатни очади ва ўқийди. Таркибдан кўриниб турибдики, қиз ўз севгилисини қабрда учрашувга тайинлайди. Қўрқиб кетган Миллер қизини ўз жонига қасд қилишдан қайтаради. Қиз отасига бўлган муҳаббатидан, яшашга ваъда беради ва хатни йиртиб ташлайди. Миллерлар шаҳарни тарк етишга қарор қилишди.
Майор Луизадан сўрайди: «Сиз маршални яхши кўрардингизми?» Севгилиси, хатни Вурм диктанти остида ёзганини тан олади. Фердинанд ғазабланиб, отасини ўлдирмоқчи. Луиза президентни кечиришни сўрайди ва ўша ерда вафот этади.
Вон Уолтер хизматкорлари билан киради. Унинг қўлида Фердинанддан мактуб бор, у отаси билан хайрлашиб, ўзини заҳарлаш нияти ҳақида хабар беради. Миллер ва полиция шошилишади. Чол ўлган қизининг жасади устида йиғлаб юборади. Фердинанд Луизанинг ўлимида президентни айблайди. Фон Уолтер ўзини оқлашга ҳаракат қилади - ҳаммасини ихтиро қилган Вурм эди. Котиба кулиб юборади. У ёлғиз суд олдида жавоб бермайди ва хўжайинининг барча жиноятлари ҳақида айтиб беради.
Ҳибсга олинган Вурмни олиб кетишади. Ўлган Фердинанд Луизага кўчирилишини сўрайди. Фон Уолтер тиз чўкиб, ўғлидан кечирим сўрайди. Миллер ҳаётининг сўнгги лаҳзаларида отасини кечиради. Полиция президентни ҳибсга олади.