Buyuk mutafakkir Alisher Navoiy bundan besh asr oldin tillarning oʻzaro chogʻishtirma tadqiqiga asoslangan “Muhokamatu-l-lugʻatayn”

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

“_________________” fanidan

KURS ISHI
MAVZU: QOMUSIY OLIMLARNING TILSHUNOSLIKKA OID QARASHLARI

Bajardi:
Qabul qildi:

Kurs ishi O‘zbek tilshunosligi kafedrasida himoya qilindi va ___ ball bilan baholandi (Bayonnoma № ____ )

Komissiya raisi:
Komissiya a’zolari:
_______ – 2023
MAVZU: Qomusiy olimlaning tilshunoslikka oid qarashlari
REJA:
I. KIRISH. Sharq mutafakkirlarining tilshunoslikka oid qarashlari.
II. ASOSIY QISM

1. 
   Abu Nasr Farobiy va Abu Rayhon Beruniyning lingvistik qarashlari.
   
2. 
   Abu Ali ibn Sino va Mahmud Qoshg`ariyning tilshunoslik rivojida tutgan o`rni.
   
3. 
   Zamaxshariyning tilshunoslikka oid asarlari.
   
4. 
   A.Navoiy tilshunos olim.
   
5. 
   Mirzo Mehdixonning tilshunoslikka oid qarashlari.
   

III. XULOSA

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Bugungi globallashuv va integratsiya jarayonida ilm fanni yanada yuksaltirish muhim ahamiyat kasb etadi. Madaniyat, san’at, fanni rivojlantirish, uni yangi davr, yangicha dunyoqarash nuqtai nazaridan taraqqiy toptirish davlatimiz va jamiyatimiz istiqbolining ustuvor yo’nalishlaridan biridir. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov “Xalqning milliy madaniyati va o’ziga xosligini ifoda etuvchi vosita bo’lmish o’zbek tilini rivojlantirish, bu tilning davlat maqomini izchil va to’liq ro’yobga chiqarish davlat ishi ahamiyatiga molik” ekanligini ta’kidlagan edi. Darhaqiqat, o’zbek tili sohasida ham milliy ruh imkoniyatlarni tiklash uchun harakat kuchaydi. So’nggi yillarda o’zbek tilini ilmiy tadqiq etishning qator yo’nalishlari rivojlandi. Bular ichida ayniqsa, tilning boshqa fanlar bilan aloqasiga ko’proq e’tibor qaratilmoqda. Til kishilar o’rtasida eng muhim aloqa vositasi sifatida ijtimoiy mohiyat kasb etadi. Demak, u boshqa ijtimoiy hodisalar bilan uzviy aloqadadir. Shu bois ham u xalqning dunyoqarashi, o’tmishi, madaniyati, ruhiyati kabi masalalarni o’rganuvchi falsafa, tarix, etnografiya, sotsiologiya, psixologiya, etika kabi fanlar bilan bog’liq.
Mavzuning o‘rganilish darajasi. Bizning ajdodlarimiz bundan bir necha ming yillar oldin yozuv madaniyatiga ega bo'lganlar. Tabarruk zamini-mizdan dunyo fani va madaniyati rivojiga ulkan hissa qo'shgan bir qancha buyuk allomalar yetishib chiqqan. VIII-IX asrlardayoq bizning yurtimizda fanlar akademiyasi «Bay-tul-hikmat», keyinchalik 1010 yilda esa Ma'mun akademiyasi tashkil topgan. Bu akademiyalarda dunyo olimlarini lol qoldirgan buyuk kashfiyotlar qilingan, al-Beruniy, al-Xorazmiy, Ibn Sino, al-Farg'oniy, Zaynidtsin Jur-joniy, Abul Hasan Hammor, Abu Nasr Arrog', Ibn Mis-kivayniy singari yuzlab olimlar ana shu akademiyalarda faoliyat ko'rsatganlar.
Sohibqiron Amir Temur davrida fan markazi Xorazm va Buxorodan Samarqandga ko'chdi. Dunyoning zabardast olimu fozillari sohibqiron saroyiga to'plandi. Temuriyzoda Mirzo Ulug'bek rasadxonasida favqulodda buyuk kashfiyotlar qilindi. Husayn Boyqaro saroyida ham fan va madaniyat gullab-yashnadi.
Ana shunday buyuk madaniy zaminga ega bo'lgan xalq rus imperiyasi davrida o'z tarixidan, boy madaniy merosidan uzilib qoldi. Asrlar davomida foydalanib kelgan yozuvi-dan kirill alifbosiga o'tkazilishi xalqimizni ajdod-lari qoldirgan yozma yodgorliklardan foydalaniщdan be-bahra qilib qo'ydi. Natijada buyuk bobokalonlarimiz yaratgan madaniy merosdan keng oziqpanish imkoniyatidan mahrum bo'ldik. Olimlarimizga ajdodlarimiz qoldirgan madaniy merosni ommalashtirishga, uni ro'y-rost baho-lashga yo'l qo'ymadilar. Asta-asta fan va madaniyat ruslar orqali kirib keldi madeniyatni rus berdi degan gaplarga., yogshasiga «savodskz» xalq sovetlar daьrida savodliga aylakpi degan aqida ko'nikib qoldik.
Ishning metodologik asosi sifatida O‘zbekiston Respublikasining Ta’lim to‘g‘risidagi qonuni, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 16-avgustdagi 390-sonli Umumiy va o‘rta maxsus ta’lim davlat standartini tasdiqlash haqidagi qarorlari asos qilib olindi.