Byudjet tashkilotlarida xodimlarga pensiya bilan bog’liq xarajatlarni hisobini yuritish amaliyoti va uni audit qilishda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan xato va kamchliklar

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI



Topshirdi : Toshkent Moliya Instituti magistiratura 2-kurs talabasi
Qurambaev Ogʼabek Ozamat oʼgʼli


Toshkent-2022

Byudjet tashkilotlarida xodimlarga pensiya bilan bog’liq xarajatlarni hisobini yuritish amaliyoti va uni audit qilishda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan xato va kamchliklar

1. Byudjet tashkilotlarida mehnat va unga haq to’lash hisobini tashkil etish hamda uning vazifalari

Byudjet tashkilotlarida daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirish jarayonida kamomadlar, xizmat safarlari, ish haqi va unga tenglashtirilgan to’lovlar bo’yicha xodimlar bilan, stipendiya to’lovlari bo’yicha talabalar bilan hisoblashuvlar amalga oshiriladi.
Material javobgar shaxslar bilan yo’l qo’yilgan kamomadlar bo’yicha hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Bunda mulkiy qiymatliklar bo’yicha kamomadlar unidirish vaqtida bozor qiymatida undiriladi. Yo’l qo’yilgan kamomadlar inventarizatsiya dalolatnomalari orqali aks ettiriladi va mehnat qonunchiligi talablari asosida undiriladi.
―Inventarizatsiya jarayonida aniqlangan mol-mulk kamomadi va ortiqchasining buxgalteriya hisobi va soliqqa tortish tartibi to’g’risidagi Nizom‖ga asosan ish beruvchining mulkiga yetkazilgan zarar hajmi, zarar uchun xodimning moddiy javobgarlik chegaralari va tartibini aniqlash O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi bilan tartibga solinishi ko’rsatilgan.
Bir oylik o’rtacha ish haqidan oshmaydigan yetkazilgan zarar summasini aybdor xodimdan undirish ish beruvchining farmoyishiga muvofiq amalga oshiriladi. Farmoyish yetkazilgan zarar aniqlangan kundan boshlab bir oydan kechikmasdan chiqarilishi mumkin. Bunda zarar hajmi inventarizatsiya o’tkazish davrida mazkur joyda amal qilayotgan bozor baholari bo’yicha hisoblanadi.
Agar xodimdan undirilishi lozim bo’lgan yetkazilgan zarar summasi uning o’rtacha oylik ish haqidan yuqori yoki zarar aniqlangan kundan boshlab bir oylik muddat o’tgan bo’lsa, undirish sud orqali amalga oshiriladi.
Xizmat safari xarajatlari bo’yicha hisobdor shaxslar bilan hisoblashuvlar amalga oshiriladi. Byudjet tashkilotlarida xizmat safari xarajatlarini amalga oshirish ―O’zbekiston Respublikasi hududidagi xizmat safarlari to’g’risida Yo’riqnoma (O’z.R AV. tomonidan 2003 yil
29 avgustda № 1268-son bilan ro’yxatdan o’tgan) va Xorijiy mamlakatlarga xizmat safarlari ―Vazirliklar, idoralar, korxonalar va tashkilotlar xodimlari O’zbekiston Respublikasi tashqarisiga xizmat safariga yuborilganda xizmat safari xarajatlari uchun mablag’lar berish
Tartibi‖ (O’z.R AV. tomonidan 2000 yil 5 iyunda № 932-son bilan ro’yxatdan o’tgan)ga asosan amalga oshiriladi.
Hisobi beriladigan avanslar avans oluvchining yozma arizasiga binoan (arizada avansning nimaga mo’ljallanganligi ko’rsatilishi kerak) tashkilot rahbarining buyrug’i asosida beriladi. Hisobi beriladigan pullar ular berilayotgan vaqtda ko’zda tutilgan maqsadlar uchungina sarflanadi.
Avans summalarining sarflanganligi haqida hisobdor shaxslar 286- son shakldagi avans hisobotini tashkilot buxgalteriyasiga topshiradilar. Ular ushbu hisobotga qilingan xarajatlarni tasdiqlovchi hujjatlarni ilova qilib topshiradilar. Avans hisobotiga ilova qilingan hujjatlar hisobdor shaxs tomonidan ularning hisobotda yozilish tartibiga qarab raqamlab chiqiladi.
Buxgalteriyada avans hisobotlari arifmetik tekshirib chiqiladi, shuningdek, hujjatlarni to’g’ri rasmiylashtirilganligi hamda mablag’larni muayyan maqsadlar uchun sarflanganligi tekshiriladi. Tekshirib chiqilgan avans hisobotlari tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
Foydalanilmagan avans qoldig’i hisobdor shaxs tomonidan avans hisoboti topshirilgandan so’ng uch kundan kechiktirmasdan tashkilot kassasiga qaytarilishi lozim. Hisobdor shaxsga oldin berilgan avans summasi to’liq qaytarilgandan so’ng yangidan avans beriladi. Hisobi beriladigan summalarning sarflanganligi haqida belgilangan muddatda avans hisoboti topshirilmagan yoki foydalanilmagan avans qoldig’i kassaga qaytarilmagan hollarda tashkilotlar bu qarzlarni avans olgan shaxslarning ish haqlaridan qonunchilikda belgilangan tartibda ushlab qolish huquqiga ega.
Xo’jalik yuritishning bozor tizimiga o’tish sharoitida mehnatga haq to’lash ijtimoiy qo’llab-kuvvatlash va xodimlarni himoya qilish sohasidagi vazifalari bevosita xo’jalik subyektilarga berilgan. Har bir xodimning mehnat daromadlari, xo’jalik subyekti faoliyatining pirovard natijasini hisobga olgan xolda, uning qo’shgan hissasi va maksimal mikdori cheklanmaydi. Lekin xodimlarning minimal ish haqi miqdori qonunchilik bilan belgilanadi. Mehnat munosabatlarini, shu jumladan xodimlar mehnatiga hak to’lashni yuridik asosini mehnat to’g’risidagi konuniy hujjatlar, xo’jalik subyektilarning jamoa shartnomalarini va boshqa muayyan me‘yoriy hujjatlar tashkil etadi.
Ma‘lumki ish haqi, o’z navbatida, asosiy va qo’shimcha ish haqiga bo’linadi: Asosiy ish haqiga, xodimlarni ishlagan vaqti, bajargan ishining miqdori va sifatiga asosan hisoblangan ish haqi, tarif stavkalari, okladlar, mukofotlar, asosiy ish vaqtidan tashqari ishlagan ish vaqtiga hisoblangan

qo’shimcha ish haqi, ishchi aybiga bog’liq bo’lmagan holda turib qolishlarga hisoblangan ish haqi va shu kabi boshqalar kiradi .