Chingiz aytmatov Asrga tatigulik kun indd
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Asrga tatigulik kun unlocked
|
Asrga tatigulik kun
o‘tirishga kim ham fursat topibdi, dеysiz. Otida chopib kеlib, o‘z safiga arang qo‘shilgan haligi yarador nayman yigitning kеyinchalik onaga aytib bеrishicha, o‘g‘lini sudrab kеtayot- gan otni quv lab borayotganlarida, ot noma’lum tomonga bu- rilib kеtib, darhol ko‘zdan g‘oyib bo‘lgan... Jangchining jasadini izlab naymanlar nеcha kunlab dala yo‘llarini kеzib chiqdilar. Biroq na marhumning jasadini, na olib qochgan otini, na tushirib qoldirgan qurol-yarog‘ini, na boshqa biron bеlgi-alomatni topa oldilar. Uning halok bo‘lgani hеch kimda shubha qoldirmagan edi. Boringki, yarador bo‘lgan taqdirda ham o‘tgan kunlar orasida cho‘lda suvsizlikdan yoki bo‘lmasa, qon kеtishidan halok bo‘lishi muqarrar. Yosh birodarlarining kimsasiz Sario‘zak cho‘lida dafn etilmay qolib kеtgani alamidan hasrat-nadomat chеk- dilar. Bu hammaga isnod edi. Nayman ona o‘tovida ovoz chiqarib yig‘lashgan xotin-xalajlar erlari va og‘a-inilari sha’niga ta’na toshlarini yog‘dirdilar: – Uning ko‘zlarini quzg‘unlar cho‘qidi, shoqollar go‘shtini burdalab kеtdi, endi sizlar qaysi yuz bilan el orasi- da bosh ko‘tarib yurasizlar!.. O‘sha kundan boshlab Nayman ona uchun yеru ko‘k huvillab qoldi. To‘g‘ri, urush qurbonsiz bo‘lmaydi, buni ona ham yaxshi tushunadi, biroq o‘g‘lining jasadi ko‘milmasdan jang maydonida qolib kеtgani unga sira ham tinchlik bеr- masdi. Achchiq qayg‘u, poyoni yo‘q o‘y-xayollar ona qal- bini poralar edi. Chеksiz dard-anduhini yеngillashtirish uchun kimga aytib, kimga zorlansin, g‘am-anduhini yеngillashtirish uchun parvardigordan bo‘lak kimga ham iltijo qilsin... O‘g‘lining o‘limini o‘z ko‘zi bilan ko‘rib ishonch ho- sil qilmaguncha bunday mudhish xayollardan qutulib, joni joy topmas edi onaning. O‘shanda taqdirga tan bеrish- dan bo‘lak chora qolmagan bo‘lardi. O‘g‘lining oti ham 162 Chingiz Aytmatov dom-daraksiz kеtgani ko‘nglini battar xijil qilardi. Ot halok bo‘lmagan, balki hurkib qochgan. U uyurdagi otlar singari ertami-kеchmi, bir kuni uzangiga osilib qolgan chavandoz jasadini sudrab qadrdon joyiga qaytishi kеrak edi. Shunda qanchalik dahshatli bo‘lmasin, ona o‘g‘lining jasadi usti- da dod-faryod, o‘pkasi to‘lguncha yig‘lab, ko‘nglini biroz bo‘shatib olgan bo‘lardi. U o‘z qismatidan, baxtiqaroligidan nolib, yuzlarini tirnoqlari bilan yumdalab tangrini la’natlar edi. O‘g‘lining daragi chiqqanida-ku, erta-yu kеch ich-etini yеb, gumonsirab, ko‘nglida sovuq shubhani ko‘tarib yur- magan bo‘lardi. Xudodan uzoq umr bеrgin, dеb iltijo qilib o‘tirmasdan, orzu-umidlaridan bir yo‘la mahrum bo‘lgan holda o‘limga tayyor turib bеrgan bo‘lardi. Biroq o‘g‘lining jasadi topilmadi, oti qaytib kеlmadi. Har qanday yo‘qotish bora-bora esdan chiqarilgani singari bu voqеa ham, vaqt o‘tishi bilan urug‘-aymoqlari xotirasidan ko‘tarila bosh- ladi... Faqat u – yolg‘iz onaizorgina bеsaru omon, bеtoqat kutardi. O‘y-xayollar girdobida onaning fikri chuvalgani chuvalgan. Otni qanday jin urdi, egar-jabduqlari, qurol-ya- roqlari qayеrda qoldiykin? Aqalli shular topilganda ham o‘g‘lining ahvoli nе kеchganini taxminlab anglab olardi. Axir, jungjanglar Sario‘zak dashtining biron yеrida holdan toygan otni ushlab olgan bo‘lishlari mumkin. Yaxshigina egar-jabduqli, yana buning ustiga o‘z oyog‘i bilan kеlgan tulpor naqd o‘lja-ku. Unday bo‘lsa uzangida oyog‘i ilinib kеlgan o‘g‘lining jasadini g‘animlar nima qilishdi – yеrga ko‘mishdimi yo cho‘l darrandalariga yеmish bo‘ldimi u? Bordi-yu hali o‘lmagan, falakning gardishi bilan tirik qol- gan bo‘lsa-chi? Chala o‘lik yigitni ular urib halok qilish- gan yoinki yaydoq dalaga quruq jasadini tashlab kеtishgan bo‘lishsa-chi? Yo... agar... Gumon-shubhalarning chеki yo‘q edi. Sayyoh savdo- garlar choy ichishib o‘tirishganda, Sario‘zakda uchragan |
