Chizmachilik lotin 2019. indd

Qirqimda yupqa devor va kegaylarning tasvirlanishi. Detallarda mus-
tahkamlash devorlari (qovurg‘alar), chambaraklarda kegay (spitsa)lar uch-
raydi. Ular qirqimga to‘g‘ri kelib qolishi mumkin. 16.6-chizmada detallar-
ning ikkitadan ko‘rinishi tasvirlangan. Frontal qirqimga tushgan yupqa devor 
(16.6-chizma, a) va kegay (16.6-chizma, b)ning yuzasi shtrixlanmagan. Yupqa 
devor va kegay bo‘ylama qirqimga tushsa, shartli shtrixlanmaydi, ya’ni qirqil-
magandek tasvirlanadi. Agar ko‘ndalang qirqimga to‘g‘ri kelib qolsa, kesim 
yuzasi shtrixlanadi (16.6-chizma, a, b). A–A tekislik orqali hosil bo‘layotgan 
qirqim va chambarak kegayining ko‘ndalang kesimi bunga misol bo‘ladi.
16.7-chizma.
16.8-chizma.
1. Ko‘rinishlar sonini kamaytirishda qanday shartlilik va soddalashtirishlar 
qo‘llaniladi?
2. Bir xil kattalikdagi elementlar ko‘p bo‘lsa, ular chizmada qanday tasvirlanadi? 
Detal uzunligi o‘zgarmas (bir xil) bo‘lsa-chi?
http://eduportal.uz

---

37
3. Yupqa devor, kegay kabi detal elementlari bo‘ylama qirqimga to‘g‘ri kelib 
qolsa, kesim yuzalari shtrixlanadimi?
4. Yupqa devor va kegaylar qanday qirqimga to‘g‘ri kelganda ularning kesim 
yuzalari shartli shtrixlanadi?
1. 16.7-chizmadagi detallarning ko‘rinishlaridan birini ko‘chirib chizing. Frontal 
qirqimini tasvirlang hamda texnik rasmini bajaring.
2. Chizmalardan birini quyidagi tartibda o‘qing va daftaringizga yozib oling (16.8, 
16.9- va 16.10-chizmalar):
A. Detalning nomini bajaradigan ishiga qarab aniqlang.
B. Chizmada detal qanday ko‘rinishlarda tasvirlangan?
D. Chizmada qanday qirqimlar qo‘llanilgan?
E. Chizmada qanday o‘lchamlar qo‘yilgan?
F. Qanday teshik turlari mavjud va ular nechta?
G. Faskalar bormi, ular nechta, ularning o‘lchamlari qanday qo‘yilgan?
16.5-chizma qanday shartlilikka mo‘ljallangan?
A. Masshtabni o‘zgartirmaslikka. 
B. Kesim bajarmaslikka. 
C. Soddalashtirishga.
D. O‘lchamlar qo‘yishga.
16.7-chizma, A da berilgan detalning frontal qirqimini kompyuterda bajarishda 
shartlilikka rioya qilishda mantiqiy fi krlashdan foydalanish tavsiya etiladi.