Cho’yan turlari va ularning xususiyatlari

TSM-4 qotishma zagotovkasining cho‘zilishdagi xossasi
(tekshirish harorati 20⁰С, kuydirish vaqti 1s).

Kuydirmasdan	810....840	770....810	22,1.....17,8	38,4....31,5
1000	640	500	42,0	44,6
1200	570	400	43,5	50,2
1400	610	430	22,2	21,5
1600	540	380	17,4	17,3

Jadvaldan ko‘rinishiga gidropresslangan prutoklarning xossalari hamma mos keladigan ko‘rsatgichlar bo‘yicha 10...15% ga issiqpresslangan zagotovkalar xossalariga qaraganda yuqoriroq. Gidropresslangan prutoklarni 1000...1200^°C haroratda kuydirilganda TSM -4 qotishma mustahkamligi pasayadi va bir vaqtning o‘zida uning plastikligi ortadi. Kuydirish haroratini 1400...1600^°C oshirish, mustaxkamlik xarakteristikasini saqlash holda qotishma plastikligini 1000....1200^°C haroratga mos keladigan kuydirishda kamayishiga olib keladi.

VCH markali volfram pishirilgan zagotovkani odatdagi issqi presslanda olingan, gidropresslash jarayonini tormozlashda olingan press-qoldiq mikrostrukturasini taqqoslaganda prutok markazida va chekka qismlarida shuni ko‘rsatdiki, odatdagi presslashda tortishni qiymatini katta qo‘ying bir tekis taqsimlagan struktura olish imkonini bermas ekan, ayniqsa markaziy zonalarda. Bundan tashqari, bu qismda rekristallaizatsiyalangan donalar chegaralari bo‘ylab tarqalgan “Yuqori dona” ko‘rinishidagi to‘rga o‘xshash ko‘plab yoriqlar, darzlar bilan qoplangan uchastkalar (joylar) paydo bo‘ladi.

Uncha katta yuzlmagan tortish bilan gidropresslash sezilarli darajada mahsulot kesimi bo‘yicha strukturasini tekislay va maydalaydi, shunda markaziy zonadagi tirqishlar yo‘qoladi. Donalarning maydalashuvchi metall qattiqlar har xil tushunishini kamaytirishga va mahsulot kesimida xossalarning tekislanishiga olib keladi.
4-rasmda molibden stanokiga joylangan ittirorovanlangan volfram press-qoldig‘ining gidropresslangandan keyingi simmetriya tekisligida qattiqligining taqsimlanish epyurasi keltirilgan. Bunda zagotovkaning kuydirish harorati va tortish darajasi

4- rasm. Gidropresslashda prutok simmetrik tekisligida qattiqlikning taqsimlanishi.

Qattiqlikning kesim bo‘yicha sezilarli darajada har xil bzlish, dastlabki zagotovkada (1-zona), deformatsiya jarayonida amaliy jihatdan to‘liq tekislanadi (3-dona), bu esa gidropresslash jarayonida metallga yaxshi ishlov berilganligi, va olingan press-mahsulotning hajmi bo‘yicha mexanik xossalarining bir xiddigidir. Ushbu ma’lumotlar mikrostrukturasi tadqiqotlari tahlillari bilan mos keladi. Dastlabki holatdagi struktura zonasi nisbatan yirikdonalardan (20...40 mkm) alohida farq qiladigan donalararo chegara g‘ovakli bloklardan tashkil topgan. O‘tuvchi zona uchta qismdan (uchastka) tashkil topgan: Birinchichi katta miqdordagi yirik g‘ovak va yirik donalardan iboratligi bilan xarkterlanadi; ikkinchi qismda donalarning qisman deformatsiyalanganligi va deformatsiya yo‘nalishiga qarab g‘ovakligini saqlagan holda qisman cho‘zilganligini ko‘rish mumkin; uchinchi qismda esa sezilarli darajada kam miqdordagi g‘ovakliklar bilan birga alohida teksturalangan strukturasi ko‘rish mumkin. Oqimning turg‘un zonasi to‘liq teksturalangan donalar va juda kam miqdordagi g‘ovakliklar mavjudligi bilan belgilanadi. Bunda ularning o‘lchami dastlabki holatdagiga qaraganda bir necha barobarga kamayadi. SHuning uchun gidropresslash jarayonida dislakatsion strukturaning rivojlanishini chuqur tahlil etmoq zarur.