Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

«Chodir ja m o h qo'g‘irchoq teatri. Bunda qo‘g‘irchoqlar q oiga 
kiyilib, barmoqlar vositasida harakatga keltirilgan. Bu teatrda, asosan, 
uch ko‘rinishli «Kachal Polvon sarguzashtlari» xalq komediyasi o'ynalgan. 
0 ‘z-o ‘zidan ayonlashayotirki, bu teatming (komediyaning ham) bosh 
qahramoni Kachal Polvon bo‘lib hisoblanadi. «Kachal» so‘zining lug‘aviy 
m a’nosi kal bollib, ko‘chma holda «maymoq, qaltiroq, qo‘rqoq» degan 
m a’nolarda qo‘llanilib, istehzo va pichingni ifodalaydi.
Shu m a'noda Kachal Polvonni m aymoq Polvon, qaltiroq Polvon, 
qursoq Polvon deya kesatish, unga istehzo qilish va piching urish 
mumkin. Shu asosda Kachal uning laqabiga aylanib, bu bilan xalq 
unga hazil qilgan, uning ustidan tabassum etgan, m uloyim gina 
jilmaygan. Aslida bunga uning bug‘doy rang, qirg'iy burun, qayrilma 
m o ‘ylov, qora m unchoqdan qilingan va yiltirab turuvchi qop-qora 
ko‘zlari, yashil va ko‘k rangli qalpog‘i tagidan chiqib turgan qora 
sochlari, to ‘q qizil yoki sariq ko‘ylagi, ham isha xushchaqchaq va 
sho“x qiyofasi ham da ziddiyatli va murakkab xarakteri m uhim rol 
o ‘y n ag an . C h in d a n -d a , u b ir to m o n d a n , o zg in a y e n g ilta k , 
maishatparast, urishqoq, hovliqma, yalqov, boqibeg‘am, m aqtanchoq.

---

kamuquv, ikkinchi tom ondan, sodda, sho‘x, beg‘ubor, q o ‘rqmas. 
jasur, to ‘g‘rilik va haqiqat yo‘lida tolmas kurashchi. U xarakteridagi 
ana shu ikkinchi qutb tufayli ham isha g‘olib chiqib, maqsadiga 
yetishadi, qolaversa, xuddi shu fazilatlari tufayli inglizlardagi Ponch, 
fransuzlardagi Polishinel, ruslardagi Petrushka, nemislardagi Gonivurt 
yoki Gansvurt, chexlardagi Kashparon yoki Kashparak, italyanlardagi 
Pulchinello, turklardagi Qorago'z, yoxud Qora qiz va eroniylardagi 
Pahlavon Kachalga safdoshdir. M .G o rk iy to ‘g‘r i t a ’kidlaganidek, «u 
har kim ni va h am m a narsani, politsiya, poplar, hatto shayton va 
o ‘lim ni yengib chiqadi, o ‘zi esa o ‘lmay qolaveradi. M ehnatkash 
xalq b u q o ‘p o l va sodda obrazda o ‘z xususiyatlarini, o q ib a t- 
pirovardida ham m a narsani va barcha dushm anni yengib chiqishga 
b o ‘lgan ishonchini mujassamlashtirgan».80
0 ‘xshatmasa uchratm as deganlaridek, uning xotini Bichaxon ham 
o ‘ziga mos tushgan, tabiatan ular bir-birini to ‘ldirib tursa-da, Bichaxon 
ham (ba’zan Oyimchaxon, Buvichaxon yoki Oyxonim nomlari bilan 
harakat qiladi) m azkur xalq komediyasining ikkinchi bosh qahramoni. 
U goh Kachal Polvonning xotini, goho esa m a’shuqasi qiyofalarida 
harakat qiladi. U shahloko‘z, bodomqovoq, qayrilmaqosh, oq badan. 
Yosh va suluv juvon. Yuzida bir dona xoli bor. Ikki yuzi qip-qizil. 
Egnida odmigina guldor ko‘ylak (ba’zida rangdor, adras-shoyidan), 
boshida shoyi ro ‘m ol va peshonabog‘, bo‘ynida bir shoda maijon. 
Tabiatan sho‘x va o kziga yetar darajada tannozligi ham bor. Xuddi 
shu xususiyatlari tufayli tom oshabinni o ‘ziga jalb eta oladi.
«C hodir jam ol»da o ‘ynovchi q o ‘g‘irchoqbozning kam ida 20 ta 
qo‘g‘irchog‘i b o ‘lgan. Spektakl jarayonida shulardan 8-12 tasini qo‘lga 
kiyib, 4-6 epizodni namoyish qilgan. U, asosan, kunduzi o‘ynalganligi 
sababli «ro‘z bozi» deb h am atalgan.
Professor M .Q odirov «Chodir jamol»da lOOdan ortiq q o ‘g‘irchoq 
qatnashganini ta ’kidlab, ularni tubandagicha to ‘rt guruhga taqsim lab 
tasvirlaydi:
1. Satirikpersonajlar. rais, yasovul, sudxo‘r, hoji kampir, tergovchi, 
ko‘knori, dalla-sovchi...
2. Xalq tiplari: o ‘zbek, rus, qozoq, yahudiy, turkm an, A bram
m ujik va O yqiz Shura.
3. S a n'at ahli: sozanda, yallachi, masxaraboz, raqqosa, dorboz, 
m aym unboz, tosboz...
4. Hayvonlar va afsonaviy max/uqlar. yalmog‘iz kam pir, ajdaho.

---

shayton, qoravoy it va boshqalar.
Bu p erson ajlam in g har biri b e ta k ro r qiyofaga ega va xalq 
komediyasida o'zigagina xos ijtim oiy-estetik vazifani bajarishlari 
tufayli asarning g‘oyaviy-badiiy maqsadini ochishga xizmat qilgan 
va tomoshabinlarga zavq va saboq berishgan.
II.