Ctzbekiston respubl1kasi oliy va o rta m axsus ta 'lim vazirl1g I

voqea yo hodisa boshlovchi tomonidan bo'rttirilgan holda bayon etilsa, 
ikkinchi qismida esa ikkinchi lofchining undan-da oshirib-topilgan 
javobi keltiriladi. Shu tariqa loflar sujeti birikib, yaxlit kompozitsiyali 
asarni tashkil etadi.
Loflarda badiiy shartlilik asar sujetining epizodik shaklda b o ‘lishi, 
v o q e a la rn in g k e c h ish v a q ti, p e rs o n a jla rn in g x a tti- h a r a k a ti, 
n u q ta larn in g yagona m aqsadga y o ‘nalgan!igi, yag o n a g ‘o yani 
ifodalashga bo‘ysundirilganligida nam oyon bo‘ladi.
Lof janri. asosan, qiziqchi va askiyabozlar, shuningdek, talantli, 
hayotiy tajribaga boy kishilar orasida shakllangan va ijro etilgan.
Loflarda ko‘pincha notabiiy voqealar, salbiy belgilar kulgi ostiga olinadi.
Lofchilik, lof urish, lof aytish, lofbozlik o ‘z sajiyasiga binoan 
xalq og‘zaki san’atining askiya, qiziqchilik masxarabozlik, latifago‘ylik

---

L o f c h i l a r u s to z - s h o g ir d l ik m u n o s a b a ti o r q a li m a x s u s
tayyorgarlikdan keyin yetishib chiqqan. Hozir so‘zga chechan kishilar 
to m o n id an u keng ijro etilaveradi. Lof kishilaming o ‘zaro suhbatida 
ham te z-tez ishlatiladi. Bu esa loflam ing kelib chiqish tarixi ijtim oiy 
zaruriyat bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi. M asalan, sovchilar nutqida 
lo f ko‘p uchraydi. U lar kelin va kuyovning maqtovini keltirishda 
lofdan obdon foydalanishadi.
Loflam ing mavzu ko‘lam i keng qamrovlidir. U lar m azm unan 
ijtim oiy hayotning b arch a to m o n larin i qam rab oladi. L oflarda 
insonlarga xos go‘zal fazilatlar ulug‘lansa, ayrim shaxslarga xos 
yaram as xatti-harakatlar hajv ostiga olinadi. Jam iyatda uchraydigan 
illatlar ham loflarda satira tig‘i bilan fosh etiladi.
L o fla r tuzilishiga k o 4ra sodda va m urakkab bo Uadi. S o d d a 
tu z ilish d a g i loflarda sujet qisqa va favqulodda yechim to p is h
x a ra k te rid a b o ‘ladi. P e rs o n a jla r ik k itad an o sh m ay d i. B ay o n
qilinayotgan voqealar bir joyda yuz beradi. Masalan:
« — Yangi yilni oyda kutm oqchim an! — debdi lofchi m aqtanib.
— Oyga borsangiz, — debdi dehqon lofchi b o'sh kelmay, - m en 
ekib kelgan qovun-tarvuzlardan mazza qilib eng-u, o ‘zimga h am
ikkatasini ola keling».
Bu lo f sodda tuzilishga ega b o ‘lib, unda faqat ikkita lofchining 
m uboiag‘ali dialogi keltirilgan, xolos. Murakkab tuzilishdagi loflarda 
ikkitadan ortiq lofchi ishtirok etadi. Shu bilan murakkab loflar sodda 
loflardan farq qiladi.
« — Q o‘shnim xotinining zulmiga chiday olmay, o‘zini 6-qavatdan 
tashladi, — debdi zo ‘r gap topganday m aqtanchoq Ali lofchi. -
L ekin bechora q o ‘shnim norasida bolalarini o ‘ylab, 
4-qavatga 
yetganda yana ortiga qaytdi.
— H e, bu gap hech narsa em as. Xotinini ko‘rsa dag‘illaydigan bir 
qo‘shnim o ‘zini 30-qavatdan tashladi-yu, yarmiga yetganida parashyut 
esiga tushib, qaytib chiqdi, —debdi Vali lofchi.
— Shu ham gap bo‘ldi-yu, — deb gapni ilib ketibdi Soli lofchi. — 
X otinidan o ‘lguday qo‘rqadigan bir tanishim o ‘zini endi 7-qavatdan 
yerga otam an deb turganida, xotini ko‘rib qolib: —«Hoy, ortingga 
qayt!» — degan ekan, u 2-qavatga yetganida, yana bir sakrab, 7- 
qavatga, xotinining oldiga chiqib olibdi».
A na shunda loflarni eshitib turgan M am arayim : « Q ‘sha sen

---

ko‘rgan odam ing men edim »,— degan ekan.
Ko‘rinib turibdiki, har b ir lofchi o ‘ziga xos mubo!ag‘a yo‘lini 
tanlab, bir-birini yengishga, gapda g ‘olib chiqishga harakat qiladi. 
Shu holat lofning asosiy m ohiyatini tashkil etadi.
M urakkab loflar sodda loflarga qaraganda jud a kam uchraydi.
Loflarni mavzu yo‘nalishiga ko‘ra ikkiga bo‘lib o ‘rganish mumkin:
1. Siyosiy loflar.
2. ljtim oiy-m aishiy loflar.