D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

Sifatlovchi 
cfa
toMdinivcW
Qaratqich
aniqlovchi
Yoeitasiz 
i 
«k’ldinr.chi
О
Mening hech kimim 
yri'q.
Yo'lda ukani nwnga 
ut'e'n
 kelib qoldi
№ M i vy - bozor, 
botasiz uy - mbzor.
188

---

1. 
Rasmli nostandart test javobini toping. Suratlardagi tilshunos 
olimlaming kimligi va yozgan asarlarini aniqlang. Surat ostiga mos 
javoblami raqamlar orqali belgilang. Tilshunos olimlaming qaysi biri o‘z 
kitobida toidimvchili yoyiq garlar yuzasidan nazariy xulosalar bayon 
qilganini aniqlang.
1-amaliy ish.
1. Berilgan gaplardan o‘rin va payt holli gap kengaytiruvchilarini 
aniqlab, namunada qayd etilgani kabi tavsiflang.
2. Ajratilgan hollaming nima sababdan gap kengaytiruvchisi
1-variant. 1. Oldinda nemis ofitseri, ikki tomonimizda ikkita soqchi, 
orqadayana bittasi ( 0 ‘.Hoshimov). 2. Bir tabarrukzot qazo qilgandi besh 
кип burun (S.Ahmad). 3. Ota-bola ortiq qidirib yurishmay, Najmiddin 
Buxoriy hovlisini topishdi (Mirmuhsin). 4. Biz borishimiz bilan boshiga 
shlyapa kiygan yum-yumaloq bir xotin qo ‘lida о 'ynab turgan hashamatli 
xitoy zontigi bilan oldimni to ‘sdi (O.Yoqubov).
NAMUNA:
0 ‘rmonda - o‘rin-holli gap kengaytiruvchisi, ot bilan ifodalangan.
Hoi
ekanligini asoslab bering.
189

---

2-variant. 1. Onam hayot bo'lganda onam, otam hayot bo'lganda 
otamgina menga achinib, dod-faryod qilishlarigina mumkin bo'lardi. 
(Shukrullo). 2. Kechqurun Sattorqul akamning xotini pishirib qo'ygan 
mastava juda shirin bo'lgan ekan (G‘.G‘ulom). 3. Noiloj bultur chala 
qolgan savodimni chiqaryapman (G‘.G‘ulom). 4. Hamma urushda bo'lsa- 
yu, biz lola teribyursak (Sh. Rashidov).
3-variant. 1. Darvoqe, belida bir tugunchada gavhar topishadi 
(Oybek). 2. Ochiq eshikdan Nigora xalatining etagi oxirgi marta lip etdi- 
yu, muyulishda ko'zdan g'oyib bo ‘Idi (S.Anorboyev). 3. - Eh, oyijon, 
tezroq dadamning oldiga, frontga borsam edi! (Sh.Rashidov) 4. U har 
zamon - har zamonda bosh ко ‘tarib menga qarab qo ‘yadi-da, yana suvga 
intiladi (S.Ahmad).
2-amaliy ish. Vaziyat holining quyidagi so‘z turkumlari bilan 
ifodalanishiga gaplar tuzing. “Vaziyat holining ifodalanishi” mavzusida 
ilmiy axborot yozing.
1. Ravish bilan ifodalanishi:
2. Ravishdosh bilan ifodalanishi:
3. Ot bilan ifodalanishi:
4. Sifat bilan ifodalanishi:
5. Olmosh bilan ifodalanishi:
6. Taqlid so‘z bilan ifodalanishi:
3-amaliy ish. Quyidagi matndan hoi sintaktik vazifasida kelgan 
bo‘laklami ajrating. Holning ma’no turlarini aniqlang.
Ehtimol, sizda ham shunday hollar bo'lgandir: tun yarmidan 
oqqanda birdan uyg'onib ketasiz. Shiftga tikilib yotaverasiz, yotaverasiz... 
Awaliga chiqillab turgan soat ham tinib qolgandek b o ‘ladi. Uy jimjit, 
deraza jimjit, qorong'u osmon jimjit. Hatto shamol ham qilt etmaydi. Shu 
qadar og'ir sukunat cho ‘kadiki, quloqlaringiz shag'illab ketadi. Zildekyuk
190

---

ustingizga yopirilib, vujudingizni yerga mixlab tashlaydi; tanho, ojiz bir 
narsaga aylanib qolasiz.