D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

3-amaliy ish. Do‘stlaringiz bilan "Men uchun barkamol inson” 
mavzusida suhbat uyushtiring. Nutqingizda marhamat, umuman, aslida, 
vaholanki, 
ajab, 
xullas, 
ehtimol, 
binobarin 
kabi 
gapni 
murakkablashtituvchi morfologik birliklami qoilang.
4-amaliy ish.
1. Bir turdagi morfologik birliklar ham gap boiagi vazifasida, ham 
gap boiaklari bilan sintaktik aloqaga kirishmagan bo iak mavqeyida 
kelgan holatlarga 8 ta gap tuzib, namunada ko‘rsatilganidek qayd eting.
2. Tuzgan gaplaringiz asosida gapni murakkablashtiruvchi boiaklar 
yuzasidan egallagan bilimlaringizni umumlashtiring.
NAMUNA:
1. Derazadan atrof yaqqol ko‘rinadL // Ko‘rinadiki, ular buni 
oldindan bilishgan.
2. Baxtimga hech kim to ‘siq bo ‘lishini xohlamayman. // Baxtimga, 
bugun кип iliq bo ‘Idi.
5-amaliy ish. Oybek asarlaridan olingan ushbu gaplarda qoilangan 
gapni murakkablashtiruvchi morfologik birliklami aniqlang va ularga 
tavsif bering.
195

---

1. 
Aytgandek, hoy do'stim, mana shu oy (qorovul kuldi-da, boqdi 
osmonga) bildingmi, yaqinda to ‘y bo ‘larmish. 2. Ehtimol, boyvachchalar 
kinoga borar edilar (Afg'oniston davlatida bita-yu bitta kino bor edi). 3. 
Ichkilik bo ‘Imasa ham, (Pokistonda shariat hokim!) hammanig k o ‘zi 
shodlikdan mastday edi. 4. ...Qo'llarini bir-birining yelkalariga qo'yib, 
she V kuyladilar (she ’m i ко ‘pincha kuyga solib aytish, kuylash bu yerda 
odat ekan).
“ 
6-amaliy ish.
“Kim 
chaqqon?” 
grammatik o‘yinidan 
foydalangan 
holda 
murakkablashgan sodda gaplar tuzing. 0 ‘qituvchi tomonidan berilgan 
sodda gap tarkibiga gapni murakkablashtituvchi birliklami kiriting.
NAMUNA:
0 ‘qituvchi: Imom aka bilan hazillashib bo ‘larkanmi?
0 ‘quvchi: Imom aka bilan, shunday jiddiy odam bilan, hazillashib 
bo ‘larkanmi?
7-amaliy ish. Klaster asosida “Murakkablashgan sodda gaplar” 
yuzasidan egallagan bilimingizni mustahkamlang. Bo‘sh tarmoqlami 
misollar asosida to‘ldiring.
196

---

8-amaliy ish. Egallagan bilimingizni savollarga javob berish 
orqali mustahkamlang.
1. Qaysi tilshunos olimlaming murakkablashgan sodda gaplar 
tadqiqiga oid izlanishlarini bilasiz?
2. Murakkablashgan sodda gaplaming qanday turida introduktiv 
munosabat ifodalanadi?
3. Kiritmalar bilan murakkablashgan gaplarda qanday subyektiv 
munosabat aks etadi?
4. Ravishdosh va sifatdosh o‘ramlar bilan murakkablashgan gaplar 
sintaktik jihatdan qanday tuziladi?
5. Murakkablashgan sodda gaplaming qanday turida vokativ va 
modal munosabat ifodalanadi?
6. Harakat nomili o‘ramlar bilan murakkablashgan gaplar sintaktik 
jihatdan qanday tuziladi?
9-amaIiy ish. Rasmli nostandart test javobini toping. Suratlardagi 
tilshunos olimlaming kimligi va yozgan asarlarini aniqlang. Surat ostiga 
mos javoblami raqamlar orqali belgilang. Tilshunos olimlaming qaysi biri 
“Murakkablashgan gaplar” yuzasidan maxsus tadqiqot olib borganligini 
aniqlang.
197

---