D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

TO‘LIQ VA TO‘LIQSIZ GAPLAR
1-amaliy ish. “Tushunchalar tahlili” metodi orqali mavzuga 
oid tayanch tushunchalarga izoh bering. 0 ‘qituvchingiz bergan 
qo‘shimcha ma’lumotlami 3-ustunga qayd eting.
1
2
3
Tushunchalar
Izohi
Qo‘shimcha
ma’lumotlar
To ‘liq gap
To'liqsiz gap
2-amaliy isb.
1. G‘.G‘ulomning “Shum bola” asaridan olingan quyidagi misollardan 
to'liqsiz gaplami ajrating.
2. Nutqda nima sababdan to'liqsiz gaplami qo'llashga ehtiyoj 
tug'ilishini o‘ylab ko‘ring.
1-variant. 1. Qani yuringlar, men oyo'gidan ko'taraman, sizlar 
boshidan. - Yo ‘q, taqsir, siz boshidan, bizlar oyog'idan. 2. -Anavi, haligi, 
dandon sopli pichog ‘ingiz sinib qolib edi, shuning xabarini bergani 
keldim. 3. - Qaysi madrasada o'qir eding, mudarrising him? Qo'lga 
tushdim. Toshkentda nima ko'p ~ madrasa, nima ko'p - mudarris. -  
Taqsir, o'sha katta madrasa-da, domlamiz ham o'sha katta domla 
bo ladilar. 4. - Ha, bola soch oldirmoqchimisan? Puling bormi? - Ha, 
bor. 5. Keyin yo ‘lingni topib olarsan... - degan dudmal maslahat berdi.
2-variant 1. Boy shiyponda kalla g o ‘shti bilan nonushta qilib 
o'tirgan ekan. Salom berib sekinginapoygakka tushib o'tirdim. - Xo'sh?!
2. - О ‘zing qayerlik bo ‘lasan, o'g'lim? - Taqsir, toshkentlikman.
3. - Xo'sh, innaykeyin, qanday qilib sindi? Ro'zg'orda rnening 
pichog‘imdan boshqa pichoq qurib ketgan ekanmi? - Tozi itingizning 
terisini shilayotgan edim, suyakka tegib sinib qoldi. 4. - Tozining terisini 
mening dandon sopli pichog ‘imda shilasanlarmi, о ‘zing ayt-chi, nimaga
217

---

shUdilaring? - Shoshib qoldik-da, о ‘lib qolgandan keyin, bekor ketmasin 
deb terisini shilib oldik. 5. - Harom о ‘Igan ot go ‘shti qayoqda ekan? - Ha, 
о ‘zimizning to ‘riq qashqaning go ‘shtini yeb о ‘ldi-da, begona ot emas.