D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

8-amaliy ish. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun tuzilgan 
“Hozirgi o ‘zbek adabiy tili” darsligidagi (A.Nurmonov, A.Sobirov, 
Sh.Yusupova. Hozirgi o ‘zbek adabiy tili. - Toshkent: Ilm-ziyo, 2010. 2-k.) 
quyidagi mashqni ishlang.
225-mashq. 
“Zarbulmasal”dan 
olingan 
quyidagi 
maqol 
va 
matallaming mazmunini 
sharhlang. 
Ajratib ko‘rsatilgan 
so‘zlami 
turkumlar bo‘yicha tasnif qilib bering.
... Anda Qurqush aydi: “Bor maqtansa topilur, yo'q maqtansa 
chopilur” degan yaxshilar masali bordur. “Boyo‘g ‘lining o g zin i bir 
burchidan ming chordevor chiqar “qizimning qalini” deb. Holo hazrati 
Sayid Muhammad Umar ahd-u avonlarida olam - m a ’mur, raiyat -  
masrur. Har nechuk abushqalar marvariddin, qurutqalar marjondin 
tasbehlar evururlar, bir bo'sh chordevor topilmas, uyolurmiz. “O'y 
oylagan q o ‘l tek turmas”, “Uyot o'limdin qattiq”. Va у ana aytmishlarki: 
“Erman yag ‘ochining egilgani - singani, eryigitning uyolgani - о ‘Igani ”. 
Sani ahvoling olamga та ’lum. “Oyni etak bilan yopib bo ‘Imas ”, 
“Chumchuq semurub botmon bo 'Imas ”, “Olako ‘zanak olmoni bo 'Isa ham 
arslon bo ‘Imas, olato ‘g ‘anoq olg‘ur bo ‘Isa ham ahvoli та ’lum ”.
Bilimingizni tekshirib ko‘ring!
Mavzu bo‘yicha egallagan bilimlaringizni savollarga javob berish 
orqali tekshirib ko‘ring.
1. 
“Hozirgi o ‘zbek adabiy tili”ning “Morfologiya” bo‘limida qanday 
masalalar o‘rganiladi?
39

---

2. Qanday holatlarda “Morfologiya” bo‘limining “Sintaksis” bilan 
aloqasi kuzatiladi?
3. 0 ‘zbek tilshunosligida qaysi olimlar morfologik birliklar tadqiqi 
yuzasidan ish olib borishgan?
4. Morfologik so ‘z shakli deganda nimani tushunasiz?
5. So ‘zning morfologik strukturasi deganda nimani tushunasiz?
6. Morfologik kategoriyalarga xos umumiy belgilar nimalarda kuzati­
ladi?
7. So‘zlami turkumlarga ajratishda qanday tamoyillarga asoslaniladi?
8. So‘zni turkumlarga ajratishda semantik tamoyil qanday o ‘rin 
tutadi?