D. S. Yarmatova, A. R. Bobojonov, A. R. Raximov

A» toifasi. Tadbirkorlikni yuritish uchun egasi tomonidan foydalaniladigan binolar va inshootlar (ko'chmas mulk) ular quyidagi sinflarga bo'linadi:

1. 
   tadbirkorlikning ma’lum bir to'rini yuritishga moslash- tirilgan va, odatda, ushbu tadbirkorlik bilan birgalikda sotiladigan, ixtisoslashtirilgan binolar va inshootlar (masalan, neftni haydash zavodlari, kimyo korxonalari, mashinavaqurilmalamijoylashtirish uchun sehlar);
   
2. 
   ixtisoslashtirilmagan binolar — do'konlar, ofislar, fabrikalar, omborlar, odatda, ular sotladi yoki ijaraga beriladi.
   

*B» toifasi. Investitsiyalar uchun bino va inshootlar (ko'chmas mulk). Ushbu turdagi ko'chmas mulklarga, asosan, ijaraga berish asosida daromad olish yoki qo'yilgan kapitaldan foyda undirish maqsadlarida egalik qiladilar.
«D» toifasi. Ortiqcha bino va inshootlar bugungi kunda yoki kelgusida tadbirkorlikni yuritish uchun endilikda kerak bo'l- maydigan binolar va shu sababli ham ular ortiqcha ko'chmas mulk deb e’lon qilingan.
Yuqoridagilar bilan bir qatorda bino va inshootlar o'zlarining seysmik barqarorligi noturarjoylaming kapitalligi, uy-joylaming xizmat qiiish muddati va kapitalligi bo'yicha bir necha guruhlarga bo'linadi.
Binolarni xizmat qiiish muddatlari asosiy ushlab turuvchi devorlar, poydevorlar va ustyopgichlarning uzoq muddatliligi bilan aniqianadi. Binolaming xizmat ko'rsatish muddatlari mahalliy qurilish sharoitlaridan kelib chiqqan holda aniqianadi.
Bino va inshootlarning konstruktiv elementlari va muhandislik jihozlanishining tavsifi quyidagi elementlari bo'yicha texnik kuzatuvlar natijasiga qarab tuziladi: asosi, poydevorlar, tirkovich devorlari, yerto'la devorlari, kolonnalar, devorlar va ajratkichlar, balkalar va rigellar, fermalar, ustyopkichlar va to'shamalar, tomi, narvon. potoloklar, pollari, derazalar, eshiklar va darvoza, vitri- nalar, ichki va tashqi pardozlar, santexnik qurilmalar, elektr jihoz- lari, issiq va sovuq ta’minoti va boshqalar.
Bunday ma’lumotlar, shuningdek, mavjud bino va inshootlar to'g'risidagi huquqiy hisob-kitob hamda baholash ma’lumotlari bugungi bozor iqtisodiyoti sharoitida soliq, sug'urta, bino va inshootlami oqilona bozorga tortish, investitsiyalar jalb qiiish, aholini huquqiy va iqtisodiy-ijtimoiy muhofazalashda muhim ahamiyatga egadir.
Bu esa, so'zsiz bino va inshootlar kadastrlarini yuritib borish zaruriyatini tug'diradi. Demak, bino va inshootlar kadastri — bu ulaming huquqiy holatlarini kadastr ro'yxatidan o'tkazish yoki ro‘yxatdan chiqarish, hisobini yuritib borish, baholash hamda bino va inshootlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni to‘plash, bir tizimga keltirish, yangilab turish hamda manfaatdor shaxslarga berish bo‘yicha amalga oshiriladigan davlat tadbiridir.
Shuni alohida ye’tirof etish joizki, bino va inshootlar nia’lum bir yer maydonining usti yoki tagida joylashgan, ulardan foyda­lanish va boshqa xarajatlar so'zsiz yer maydonlaridan foydalanish yoki o'zga huquqiy xarajatlarning vujudga keltirishga olib keladi. Shunday ckan, bino va inshootlar kadastrini yuritish asosiy davlat kadastri hisoblangan yer kadastrini yuritish bilan uzviy bog’liqdir.
Ma’lumki, respublikamiz viloyatlari, shahar va qishloqlari o‘zlarining joylashuvlari bo'yicha turlicha tabiiy va iqtisodiy- ijtimoiy sharoitlarga egadir.
Bunday holda ushbu viloyatlar, tumanlar, shahar va qishloq- larni rivojlantirish ulardagi mavjud bino va inshootlardan samarali va oqildona foydalanishni yo'lga qo’yish, soliq tizimini, ijara munosabatlarini takomillashtirish bino va inshootlar kadastri ma’lumotlari asosida olib borishi zarur.
Binova inshshotlar kadastri ma’lumotlari ushbu ma’lumot- larga egalik yoki ulardan foydalanish uchun ham undirishda birlamchi asos bo’lib xizmat qilishi zarur. Ma’lumki, respub- likmizda bino va inshootlarga mulk solig’i yoki ijara haqi to'lanadi.
Mulk solig’ining miqdori bino yoki inshootning umumiy qiymati, joylashgan o'rniga bog’liqdir. Bino va inshootlar ijaraga berilgan taqdirda ular uchun to’lov ijara haqi shaklida olinadi, uning miqdori tomonlarning kelishuviga muvofiq belgilanadi.
Bino va inshootlar kadastri ma’lumotlari ular holati va foydalanishni yaxshilash bo’yicha tadbirlarni rejalashtirish ham nihoyatda zarur.
Bino va inshootdan foydalanuvchi, ijarachi yoki ushbu mulklarning mulkdori ulardan belgilangan maqsadga muvofiq oqilona va samarali foydalanishdan manfaatdordirlar. Buning uchun albatta ushbu binolar va inshootlaming texnik holatlari to'g'risidagi ma’lumotlar zarur bo'ladi.
Umumar, bino va inshootlar kadastri ma’lumotlari shahar va qishloqlarimizni yanada obodonlashtirishda, aholini ijtimoiy- iqtisodiy muhofazalashda, soliq, ijara investitsiyalash, sug‘ur- talash va boshqa qator bozor munosabatlarini shakllantirish bilan bog‘liq masalalarni ijobiy hal qilishda birlamchi asos sifatida qo‘llaniladi. Shunday qilib, binova inshootlarkadastriningvazifasi bugungi kunda rang-barangdir. Ular xalq xo’jaligi talablaridan, jumladan, bino va inshootlardan oqilona va samarali foydalanish zaruriyatlari hamda talablaridan kelib chiqqan. Bularning barchasi bino va inshootlar davlat kadastrini xalq xo'jaligi ahamiyatiga molik ekanligini yana bir karra namoyon qiladi.
t

DAVLAT KADASTRI ASOS LARI 2
KIRISH 3
va vazifalari 5
O‘quv fanining maqsad 5
Fan bo'yicha talabalarning bilimi, ko'nikma va malakasiga qo'yiiadigan talablar 5
Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o’zaro bogdiqligi va uslubiy jihatdan uzviy ketma-ketligi 7
1.1.Davlat kadastrining hoshqa turdosh fanlar bilan hog'liqligi va lining tarixiy rivojlanishi 8
1.2.Davlat yer kadastri mazmuni, turlari va xususiyatlari 11
3.3.O‘zbekiston hududida kadastr xizmatini rivojlantirish va ulaming yechimi 15
1.5.Kadastr xizniatini rivojlantirish muammolari va ulaming yechimi 37
2.2.Mamlakatning davlat geodezik tarmog'ini yerning sun’iy yo'ldoshi tizinii asosida barpo etish 46
O‘zbekistonda hajarilgan ishlar tajribasi 50
Analitik-grafik usul 51
(3.11) 57
Elektron planimetr bilan maydon o'lchash 57
Yerlarning strukturaviy holatini o'rganish 67
5.2, Yerlarning iqtisodiy nuqtayi nazardan joylashishiga qarab baholanishi (o‘tloqlar, yaylovlar) 72
™- (XVzTki ■ 85
3.4. Yerlami muhofaza qilishning huquqiy asoslari 91
IV bob. KO‘CHMAS MULK KADASTRINI TUZISH VA LOY1HALASHTIRISH 95
4.1. Ko'chmas mulk kadastri obyektlari, kadastr ishiga doir hujjatlar 95
Ko'chnias mu Ik kadastri xodimi quyidagilami hilishi va bajara olistii kerak 105
0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining uy-joy munosabatlarini tartibga solish sohasidagi vakolatlari 110
SERVER 113
Mulkchilik, egalik qilish munosabatlarining o'zgarishi 116
Davlat tomonidan tekinga uy-joy berish 119
V bob. BINO VA INSHOOTLAR DAV I AT KADASTRI 128
5.1.Bino va inshootlar davlat kadastri, uning mazmuni va ahamiyati 128
5.2.Bino va inshootlami davlat ro‘yxatidan _t. ■ . : _r;.₅j . o‘tkazish tartibi 135
6.1. Davlat suv kadastri va uning umumiy mazmuni 143
6.2.Davlat о‘rm on kadastri ^; 153
6.4. Temiryo'l kadastri 171
6.5. Foydali qazilma boyliklari kadastri 186
7.1.Ishlab chiqarish va iste’mol chiqindilari kadastri 195
7.2.Geoaxborot tizimlari va shaharsozlik kadastri 202
>i! 7.3. Tarixiy madaniy yodgorliklar kadastri 208
VIII bob. O'SIMLIK VA HAYVONOT DUNYOSI KADAStRI 225
8.1.O‘simlik va hayvonot dunyosi kadastri mazmuni 225
8.2.Avtomobil yo'llari va geodeziya hamda kartografiya davlat kadastrlari 228
/ F0YDALAN1LGAN ADABIYOTLAR 235
bolslK.ru 237

_;; 5. Bino wi inshootlar kadastrining umutniy tavsifi nimadan iborat?
j-t 6. Bino va inshootlar kadastrining ma'lumotlaridan qanday masalalarni hal qilishda foydalaniladi?

2. 
   Bino va inshootlami davlat ro‘yxatidan _t. ■ . : _r;.₅j . o‘tkazish tartibi
   

■ Ъге ■ ' < ■
Tayanch ibondar: