D tojiboyeva, A. Yo‘ldoshev maxsus fanlarni o'qitish metodikasi

§. 0‘quvchi-talabalar vaqtini taqsimlash

0‘quvchi-talabalaming mustaqil ishlarni bajarishi bo‘sh vaqtni rejalashtirish bilan bog'liq. Bunda darsdan keyingi vaqtni qanday o‘tkazishni rejalashtirish muhim rol o‘ynaydi.
Aqliy mehnat qilib charchaganda kishining miyasi toliqadi. Bu uning psixologiyasiga ta’sir ko‘rsatadi. Surunkali ruhan va aqlan charchash jismoniy charchashga qaraganda ko'proq sogiikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun charchaganda dam olish kerak. Hamma uchun dam olish tartibi bir xil bo‘lmaydi. Bu o‘z-o‘zidan ma’lum. Har bir talabaning o‘zi dam olish va ishlash tartibini bel­gilaydi. Lekin shunga qaramay har bir talaba yodida tutish kerak: auditoriyada dars jadvali bo‘yicha 6 soat o‘qigach, ma’lum vaqt miya dam olishi kerak. Psixologiya bo'yicha mutaxassis - olimlar- ning fikricha kamida 3 soat boshqa yumushlar bilan shug'ullanishi, dam olishi, ayniqsa, ochiq havoda sayr qilishi tavsiya etiladi. Dars tayyorlaganda mustaqil ravishda adabiyotlar bilan ishlaganda har bir yarim soatda 10—15 minut dam olishi maslahat beriladi. Eng yaxshi dam olish shakllari — bu harakatga asoslangan sayr qilish, sport bilan shug‘ullanish, uy yumushlarini bajarishdir. Hatto radio eshitayotgan chog'da ham tik turib harakat qilish, chuqur nafas ol­ish, dam olish paytida o‘rganilayotgan predmet haqida o‘ylamaslik kerak.




Ko‘zlagan ishni bajargandan keyingi dam olish, ishni bajarmay dam olishga qaraganda ko‘ngiliiroq bo‘ladi. Buni yoddan chiqarmaslik kerak. Chunki, odam bajarilishi zarur bo‘Igan ishning tashvish yukidan xalos boiadi!
0‘quvchi-talabaning sog‘lom bo‘lishi, to‘g*ri kamol topishi, ko‘p jihatdan qat’iy kun tartibiga amal qilishi, gigiena madaniyatiga bog'liq, qat'iy kun tartibiga amal qilish insonni ritm bilan bir zaylda ishlashga odatlantiradi.
Kun tartibiga rioya qilmaslik yoki uning butunlay yo‘qligi (vaqtida ovqatlanmaslik, yetarlicha uxlamaslik, dam olmaslik aqliy va jismoniy mehnatning betaitibligi) — bulaming hammasi a’zoi- badanni bo‘shashtiradi, tananing butun hujayralarini, xususan, bosh miya hujayralarini ishlashini yomonlashtiradi.
Kun tartibini rejalashtirishda uyg'onish vaqti, ertalabki gim- nastika, auditoriyada o‘qish vaqti, kuniga 3—4 marta ovqatlanish, ochiq havoda bo‘lish, aqliy mehnatni jismoniy mehnat bilan al- mashinishini hisobga olish zarur. Kundalik rejim bir qolipda bo‘lmasligi kerak. 0‘quvchi, talabalar kundalik faoliyatini re- jalashtirar ekan, albatta, mustaqil ishlashni ham hisobga olish za­rur.