Dag‘al dispers sistemalar

 
Kolloid himoya 
Kolloid eritmalarga elektrolit qoʻshish orqali koagullanish 

---

chaqirishdan avval sistemaga SFM qoʻshilishi zollarning elektrolitning 
koagullashtiruvchi ta’siriga boʻlgan barqarorligini oshishiga olib keladi. 
Bunday holatning kuzatilishiga sabab SFM ning zollarga oʻzining liofob 
(gidrofob) qismi bilan adsorbsiyalashib liofil (gidrofil) qismlari erituvchi 
muhitiga yoʻnalishi natijasida, «himoya» pardasi hosil qilishidir. Agar 
sistemaga qoʻshilayotgan SFM ion xususiyatiga ega boʻlsa, uning 
ta’sirida kolloid zarrachaning elektrkinetik potensialining qiymati ortadi 
va u dastlabki holatga qaraganda barqaror boʻladi. 
Kolloid zarrachalarning elektrolitlar ta’siridagi koagullanishga 
boʻlgan barqarorligini SFM yordamida oshirish «kolloid himoya» deb 
ataladi. «Kolloid himoya» - ning miqdoriy belgisi sifatida zolni 
«himoyalash soni» tushunchasi kiritilgan boʻlib, oltin zoli uchun «oltin 
son», temir zoli uchun «temir son», kumush zoli uchun «kumush son» 
deyiladi va h. k.. Masalan, oltin son tushunchasi quyidagi ta’rifga ega: 10 
ml oltin zolini 1 ml 10 % li NaCl eritmasining koagullovchi ta’siridan 
(zol rangini qizildan koʻkka oʻzgartirishidan) saqlab qoladigan 
moddaning milligramm miqdori «oltin son» deb ataladi. 
Oltin zolini koagullanishdan himoyalash maqsadida turli 
moddalardan foydalanish mumkin. Himoyalash qiymati moddaning 
xususiyatiga bog‘liq. Olingan natija qiymati kichik boʻlsa moddaning 
himoyalash xususiyati yuqori boʻladi. Jumladan quyidagi keltirilgan 
qatorda oltin zolini eng katta himoyalash xususiyatiga jelatin (eng kichik 
«oltin son» qiymatiga ega) va eng kichik himoyalash xususiyatiga esa 
(eng katta «oltin son» qiymatiga ega) kraxmal egadir: jelatin (0,01 mg) 
> gemoglobin (0,05 mg) > tuxum albumini (2,5 mg) > kraxmal (20,0 
mg). 
Organizm sharoitda himoyalovchi vazifasini oqsillar bajaradi. 
Fiziologik jarayonlarda himoyalash juda katta ahamiyatga ega. Masalan, 
oqsillar qonda qiyn eriydigan kalsiy fosfati va karbonatini disperslangan 
holda ushlab turadi. Ba’zi bir kasalliklarda himoyalovchi moddalar 
konsentratsiyasi kamayib ketib tuzlarni chо‘kishiga (buyraklarda, 
jigarda, bо‘g‘inlarda tuzlar yig‘ilishiga) olib keladi. Kо‘pchilik dori 
moddalar 
himoyalangan 
zollar kо‘rinishida ishlab chiqariladi 
(kollargol,protargol va boshqalar.).