Dariy tilida ortirma nisbat

II bob bo’yicha xulosalar
II bob boyicha olib borilgan tahlillarni hisobga olib shuni aytishim mumkinki, dariy tilida fe’l nisbatlarni ko’p jihatlari farqli bolsada umumiy struktura grammatika morfologik taraflardan o’zbek tiliga ko’proq oxshashib ketadi va katta farq qilmaydi. Bu kurs ishimda ko’proq aniq nisbatga urg’u berildi. Misollarda ham aniq nisbatdagi so’zlarga ko’proq urg’u berilgan. Shunga qaramoasdan qolgan nisbatlar haqida ham izlanishlar olib bordik majhul va ortirma nisbatlar haqida ham ko’pgina ma’lumotlar yeg’dik va organdik. Yasalishi jihatidan ham dariy tilidagi fe’l nisbatlari o’zbek tilinikidan farq qilmaydi. Faqatgina farqi dariy tilidagi fe’l nisbatlari bir muncha kamroq. Dariy tilida uchta fe’l nisbatlari ya’ni ( Aniq, majhul, ortirma) nisbatlar bo’lsa, o’zbek tili grammatikasida beshta fe’l nisbatlari mavjud bular ( Aniq, o’zlik, majhullik, o’rtirma, birgalik) nisbatlari mavjud.


XULOSA
Umumiy xulosa qilib shuni aytishimiz mumkunki dariy tili grammatikasi haqida malumotlar ko’p bo’lmasada “ Dariy tilida fe’l nisbatlari” mavzusi bo’yicha olib borgan tadqiqotlarim judaham qiziqarli bo’di. Fe’l nisbatlari dariy va o’zbek tillaridagi farqlarni o’rgandik, ularni gapda strukturaviy o’rini, tuzilishi, ishlatilinishlarini ham o’rgandik. Shuni takidlab o’tish kerakki garchi dariy tili bizga yaqin bo’lsa ham yozuvi va gramatikasini o’rganishda bir qancha qiyinchliklarga duch kelinadi. Shu bilan bir qatorda Dariy tili grammatikasidagi fe’l nisbatlarini gapda aniqlash va ularni o’rganishda tadqiqotlar turli mezonlarga asoslanadilar. Bazilar fe’l nisbatlarini gapda qo’llanish usuli tomonidan yondashsalar, bazilar esa gapda kelgan funksanal belgilari tomonidan yondashadilar. Shu boisdan ham turli dariyshunos olimlarning fikrlarini yeg’ib ularni solishtirib, taqoslashga harakat qildik. Chunki har bir dariyshunos olim mavzuga oz tadqiqotlari oz fikri qarashlari tomonidan yondashadi. Birlarining fikrlari boshqasiga oxshamagan bolishi mumkun, shuning uchun ham ularni yeg’ib chidik. Turli davlatlarda Dariy til shunoslari fe’l nisbatlariga turlicha yondashishadi. Fe’l nisbatlari Bajaruvchining harakat va holat jarayonida qay darajada ishtirok etishini bildiruvchi fe’l shakllari nisbat shakllari sanaladi. Masalan, supurdi fe’lida supurish harakatini bajaruvchi shaxs aniq, supurildi fe’lida,noaniq, supurishdi fe’lida birdan ortiq, supurtirdi fe’lida esa harakat boshqa shaxs vositasida bajarilgani ifodalanadi. Dariy tilida bu fe’l nisbatlari esa bunday nomlanadi:
فعل معلوم fe’l-e ma’lum- aniq nisbat
فعل مجهول fe’l-e majhul- majhul nisbat
فعل اجبار fe’l-e ejbâr- ortirma nisbat
Dariy tilidagi bu uch fe’l nisbatlari bir biriga Grammatik jihatdan o’xshasa ham, likn gapda anglashilingan mazmunida ancha farq qiladi.