Dariy tilida ortirma nisbat

O`ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKЕNT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK UNIVERSITETI
SHARQ SIVILIZATSIYASI VA TARIX FAKULTЕTI SHARQ MAMLAKATLARI TARIXI VA ANTROPOLOGIYASI KAFЕDRASI

KURS ISHI

DARIY TILIDA ORTIRMA NISBAT


Bajardi: Sharq mamlakatlari tarixi va antrapologiyasi kafedrasi III kurs talabasi Abduraximov Asror
_________
(imzo)
Ilmiy rahbar: Eron-afg‘on filologiyasi
kafedrasi o‘qituvchisi Mamatqulov Oybek _________
(imzo)


TOSHKENT-2021
MUNDARIJA:
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I BOB. FE’L NISBATLARI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA VA UNING TURLI TILLARDA IFODALANISHI………………………………………….6

1. 
   Fe’l nisbatlari haqida tushuncha………………………………………………..6
   
2. 
   Dariy tilida aniq va majhul, ortirma nisbatlari…………………………………7
   
3. 
   Fe’l nisbatlari uslubiyatlari va shakillari……………………….……………….9
   

I bob bo’yicha xulosalar………………………………………………………….10
II BOB. DARIY TILIDA FE’L NISBATLARINING AHAMIYATI VA QOLLANILISHI……………………………………………………………….....12
2.1 Dariy tilida fe’l nisbatlariga misollar…………………………………………..12 2.2 Dariy tilidagi misollarni tahlil qilish………………………………………….13
II bob bo’yicha xulosalar………………………………………………………....18
XULOSA………………………………………………………………………......19
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA MANBALAR RO’YHATI…........20
KIRISH
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi va zarurati. Dariy tili O’zbekistonda ancha yillardan berib o’rganilib kelinmoqda. O’tmish madaniy merosimizning kattagina bir qismi fors va dariy tillarida yozilgan. Hozirda dariy tili O’zbekistonda ilmiy va amaliy maqsadlarda o’rganiladi. Shu sababli men ham “Dariy tilida fe’l nisbatlari’’ mavzusini tanladim. Gramatik jihatdan fe’l nisbatlari mavzusi keng miqyosli va turli tillarda har xil qo’llanishi bilan keng qamrovli mavzu hisoblanadi. Shu sababli ham bu mavzu o’rganilayotgan tilda katta ro’l o’ynaydi. Shu jumladan Dariy tilida ham fe’l nisbatlari muhim hisoblanadi. Ko’pkina manbalarda va gramatik kitoblarda nisbat termiidan qochish maqsadida “fe’l darajalari” termini keng qo’llaniladi. Fe’l nisbatlari og’zaki nutqda yoki yozmada ham muhim ro’l o’ynaydi. Chunki har bir ish bajaruvchi subyektning bajarayotkan ish harakati holatini fe’l ifodalagani sababli fe’llarning vaziyatga qarab o’zgarishi muhim hisoblanadi . yani fe’ldan anglashilgan ish-harakat yoki holatning bajaruvchi shaxsga munosabati fe’l nisbatlari deb atalar ekan. Fe’llarning nisbat kategoriyasi harakat sub’ekti bilan uning ob’eti orasidagi munosabatni ifodalaydi. Har bir tillarning gramatik tuzilish jihatidan fe’l nisbatlari turli xil ifodalanadi. Shu jumladan hozirgi o’rganayotgan tilimiz dariy tilida ham fe’l nisbatlari uchga bo’linadi. Bular ( aniq / aktiv/ nisbat, majhullik /passiv/ nisbati, ortirma nisbati). Har bir nisbat o’zining ishlatilishi bilan ajralib turadi. ¹O’zbkiston Respublikasi Prezidentning 2017 yil 20-apreldagi PQ-2909-son ‘’Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantrish chora-tadbirlari to’g’risida’’ gi, 2017-yil 27 iyuldagi PQ-3151-son ‘’Oliy ma’lumotli mutahassislar tayorlash sifatini oshirishda iqtsodiyot sohalari va tarmoqlarining ishtrokini yanada kengaytrish chora-tadbirlari to’g’risida’’gi, 2019 yil 17 iyundagi PQ-4358 son ‘’2019-2023 yillarda ² Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universitetida talab yuqori bo’lgan malakali kadrlari tayyorlash tizimini tubdan takomillashtrish va ilmiy salohiyatni rivojlantrish chora-tadbirlari to’g’risida’’gi Qarorlari, shuningdek, mazkur ³⁴soxada qabul qilingan me’yoriy-huquqiy hujjatlarida, belgilangan vazifalarni amalga oshirishda ushbu dissertatsiya muayyan darajada hizmat qiladi. Tadqiqotning maqsadi:⁵