Dars tiplari. Yakuniy darsning maqsadi va ahamiyati

DARS TIPLARI. YAKUNIY DARSNING MAQSADI VA AHAMIYATI

Reja:

1.O‘quv faoliyatini tashkil etish shakllari

2. Dars tiplari.

3.Aralash dars

4. Yangi materiallarni o‘rganish darsi

5. Bilimlarni mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni shakllantirish darsi

6. Umumlashtirish va tizimlashtirish darsi

7. Bilim, mahorat va ko‘nikmalarni nazorat qilish va tuzatish darsi

8. Darsga qo‘yiladigan talablar
1.O‘quv faoliyatini tashkil etish shakllari

Oliy va professional ta’lim muassasalarida psixologiyada o‘qitishning xilma-xil turlari va shakllari mavjud. Shu munosabat bilan oliy va o‘rta ta’lim uchun o‘qituvchi hisobga olishi kerak bo‘lgan muayyan terminologik an’analar mavjud.

Oliy ta’limda o'quv jarayonini tashkil etish ta’lim (mutaxassislik) yo'nalishi bo'yicha davlat ta'lim standarti, o‘quv reja, namunaviy fan dasturlari asosida tashkil etiladi. Oliy ta’lim muassasasi Nizomi asosida tamustaqil ravishda oliy o'quv yurti tomonidan ishlab chiqiladigan o'quv mashg'ulotlari jadvali (o‘quv jarayoni grafigi) bilan tartibga solinadi.

Talabalar kunduzgi, sirtqi, sirtqi (kechki) shaklda yoki tashqi o'qitish shaklida o'qitiladi.

Oliy o'quv yurtida o'quv yili 3 sentyabr kuni kunduzgi va sirtqi (kechki) talabalar uchun boshlanadi va ishchi o'quv dasturiga muvofiq tugaydi. U ikki semestrga bo'linadi. Semestr davomida o'quv mashg'ulotlari har xil omillarga qarab ozmi-ko'pmi barqaror bo'lishi mumkin bo'lgan haftalik jadval asosida tashkil etiladi. Akademik dars soatining davomiyligi universitet tomonidan belgilanadi, odatda mashg‘ulot davomiyligi 80 daqiqa bo‘ladi. Oliy ta’im nazariy va amaliy mashg‘ulotlarni o'z ichiga oladi. Mashg‘ulotlar ta’lim muassasalarida o'qituvchining rahbarligi ostida o'tkazilishiga qarab ikki turga bo‘linadi: auditoriya mashg‘ulotlari va mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari.

Auditoriya mashg‘ulotlarining asosiy turlari ma'ruzalar, seminarlar, amaliy mashg'ulotlar, laboratoriya ishlari, konsultatsiyalar.

Talabalarning mustaqil o'quv faoliyati seminarlar va amaliy mashg'ulotlarga tayyorgarlik, ilmiy adabiyotlarni o'rganish iishlarni o'z ichiga oladi. O‘quv ishlarining muhim turlariga ilmiy-tadqiqot ishlari, referatlar yozish, kurs ishi va bitiruv malakaviy ishlarni yozish, malakaviy amaliyotlar ham kiradi. Oliy ta'lim muassasasi boshqa o'quv turlarini ham tashkil qilishi mumkin.

Har bir semestr oxirida yakuniy nazorat jarayonida talabalar semestr davomida o'qigan fanlari bo'yicha kreditlar va imtihonlarni topshiradilar.

Sirtqi o'qish shaklida talabalar o'quv dasturining o'quv materialini kunduzgi shaklda bo'lgani kabi bir xil hajmda o'rganadilar, ammo nazariy ta’limdan ko‘ra mustaqil ta’limning hajmi ko‘proq bo‘ladi. Sessiyalar har semestrda o'tkaziladi.

Psixologik fanlarini o‘qitishda ma'ruza o'qitishning monologik shakli hisoblanadi. An'anaviy ma'ruzalarning o'ziga xos xususiyati shundaki, o'qituvchi faol, talabalar nisbatan passiv, ularning faoliyatining tashqi ko'rinishlari juda kam (ular asosan tinglashadi). Ma'ruzaning an'anaviy funktsiyalari: 1) axborot uzatish, 2) tizimlashtirish va 3) tushuntirish. O'qituvchi ma'ruza davomida yangi bilimlarni tizimli ravishda etkazadi, shuningdek, o'quv kursining eng qiyin masalalarini tushuntiradi. Ma'ruzalar ham rag'batlantiruvchi va rivojlantiruvchi funktsiyaga (4) ega bo'lishi mumkin. Ma'ruzalar juda murakkab o'quv tshaklidir, shuning uchun ularni o'tkazish ko'pincha eng tajribali o'qituvchilarga topshiriladi. Ushbu turdagi mashg‘ulotlarni tayyorlash va o'tkazishda odatda yosh o'qituvchilar eng katta qiyinchiliklarga duch kelishadi.

Psixologiya fanlarini o‘qitishda seminar ma’ruzadan farqli ravishda, talabalarning o‘quv materialini muhokama qilishdagi ishtirokini o‘z ichiga oladi. Ularning faoliyat shakllari har xil bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, seminar mashg‘ulotida talabalar gapirishi va o‘qituvchi bu jarayonni boshqarishi zarur. O‘quv jarayonidagi seminarlar quyidagi vazifalarni bajaradi: 1) bilimlarni mustahkamlash; 2) bilimlarni kengaytirish; 3) mustaqil ish ko‘nikmalarini rivojlantirish; 4) aqliy faoliyatni rag‘batlantirish. Seminarlarda talabalar ma’ruza yoki kitoblardan olingan bilimlarni qayta hikoya qilish yoki muhokama qilish jarayonida mustahkamlash imkoniga ega bo‘ladilar. Seminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rish axborotni mustaqil qidirish va qayta ishlash qobiliyatini rivojlantiradi. Talabalarning aqliy faoliyatini faollashtirish darajasiga qarab seminarlarni tashkil yetish shakllarini ikki turga bo‘lish mumkin: 1) reproduktiv va 2) produktiv.

Seminar mashg‘ulotlarni tashkil yetishning reproduktiv turi, birinchi navbatda, o‘quvchilarning eslab qobiliyatlarini faollashtirishadi. Talabalar o‘tilgan ma’ruza, darslik yoki boshqa manbalar asosida aniq o‘quv materialini yeslab qolishlari va qayta so‘zlab berishlari kerak bo‘ladi..

Seminar mashg‘ulotlarni tashkil yetishning produktiv turi o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini faollashtirishni o‘z ichiga oladi. Talabalar yeshitgan yoki o‘qigan materiallar va tayyorlagan savol va topshiriqlarni ma’lum bir tarzda taqqoslaydilar, tahlil qiladilar, umumlashtiradilar, tanqidiy baholaydilar va xulosa chiqaradilar.

Psixologiya fanidan amaliy mashg‘ulot, seminardan farqli ravishda,o‘quv materialini muhokama qilibgina qolmay, balki ma’lum amaliy vazifalarni bajarishni o‘z ichiga oladi. Bunday vazifalar tizimi ko‘pincha amaliyot deb ataladi. Psixologiya fanidan amaliy mashg‘ulotlar ta’lim jarayonida quyidagi vazifalarni bajarishi mumkin: 1) nazariy bilimlarni amaliyotda mustahkamlash; 2) tadqiqot ishlari ko‘nikmalarini o‘zlashtirish; 3) amaliy psixologik ishlar ko‘nikmalarini o‘zlashtirish; 4) nazariy bilimlardan amaliy muammolarni yechish uchun qo‘llash; 5) o‘z-o‘zini bilish; 6) o‘z-o‘zini rivojlantirish.

Amaliy mashg‘ulotlar uchun eng tipik vazifalar quyidagilardan iborat: 1) namoyish yeksperimenti; 2) individual vazifalar; 3) guruh vazifalari; 4) juftlik(kichik guruhlar)da tajriba; 5) psixologik muammolarni yechish; 6) munozara.

Laboratoriya ishi amaliy mashg‘ulot turlaridan biri hisoblanadi. Laboratoriya mashg‘ulotlarida maxsus uskuna va qurilmalardan foydalanish mumkin. Laboratoriya mashg‘ulotlari ko‘pincha, hissiyot, idrok, xotira va tafakkur kabi bilish jarayonlarini o‘rganishda o‘tkaziladi.

Konsultatsiya mashg‘ulot turi sifatida o‘qituvchi va talabalar o‘rtasidagi suhbat bo‘lib, unda talabalar ta’lim jarayoni bilan bog‘liq ayrim masalalar yuzasidan o‘qituvchidan maslahat va tushuntirishlar so‘rashadi. Konsultatsiya talaba bilan yakka tartibda yoki o‘quvchilar guruhi bilan o‘tkazilishi mumkin. Konsultatsiya turli maqsadlarga ega bo‘lishi mumkin. Misol uchun, talabalarni imtihonlarga tayyorlash vaqtida konsultatsiyalar o‘tkaziladi va bu kurs bo‘yicha talabalar bilimini umumlashtirishga ko‘maklashadi. Referat, kurs ishi vabitiruv malakaviy ishlarni yozishdan oldin ham konsultatsiyalar o‘tkazish mumkin.

Talabalarning mustaqil ta’limi adabiyotlarni mustaqil o‘qish, ma’ruza, seminar va amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish, referat, kurs ishi va bitiruv malakaviy ishlarni tayyorlashni o‘z ichiga oladi. Ular mustaqil ta’lim olish faoliyati sifatida quyidagi maqsadlarga yo‘naltirilgan bo‘lishi mumkin:

1) ayrim mavzular bo‘yicha psixologik bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish;

2) amaliy masalalarni yechish uchun ushbu bilimlardan foydalanish ko‘nikmalarini o‘zlashtirish;

3) psixologik tadqiqot ko‘nikmalarini o‘zlashtirish;

4) amaliy psixologik ish ko‘nikmalarini o‘zlashtirish;

5) o‘z-o‘zini anglash va o‘z-o‘zini rivojlantirish ko‘nikmalarini rivojlantirish.