Darsning maqsadi: Ta’limiy maqsadi: Elektrlanish hodisasi haqida ma’lumot berish. Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarda onglilikni tarbiyalash Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbga yo’naltirish. Rivojlantiruvchi maqsad

DTS talabi:Elektr maydoni xaqida tushunchaga ega bo’lishi.

Dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars usuli: “Blits” savollar, savol javob .

Dars jihozi: qahrabo tayoqcha; -ebonit ,mo’yna ,qog’oz parchalari.

Asosiy tushuncha va atamalar: -elektrlanish (zaryadlanish); -manfiy va musbat elektrlanish; qahrabo tayoqcha; -ebonit.

Darsning blok sxemasi:

№	Darsning qismlari	Belgilangan vaqt.
1.	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2.	O`tilgan mavzuni takrorlash	10 daqiqa
3.	Yangi mavzu bayoni	20 daqiqa
4.	Mustahkamlash	8 daqiqa
5.	Baholash	2 daqiqa
6.	Uyga vazifa	2 daqiqa

Мashg`ulotning borishi

Asosiy tushuncha va atamalar: -atom; -yadro; -proton; -neytron; -elektron; -elektr zaryad;-kulon; -elektron zaryadi; -elektron massasi; -elektrofor mashina.

Dars rejasi:

-“Atom” so`zining ma`nosi;

-Yadro,proton,neytron, elektron.

-Elektron zaryadi va uning birligi.

-Elektroning zaryadi va massasi;

-Elektrofor mashinaning tuzilishi, zaryadlarning hosil bo`lishi.

O`tilgan mavzu bo`yicha savol-javob

O'tilganlarni takrorlash uchun “Blits savollar”dan foydalaniladi.Masalan:

1.Tabiatda necha xil elektr zaryadlari mavjud?

2.Suyuq o`tkazgichlarga misollar keltiring?

3.Elektroskop dan nima maqsadda foydalaniladi?

4.Elektroskopning elektrometrdan nima farqi bor?

5.Izolyator nima? Unga misollar keltiring.

Yangi mavzu bayoni

(Elektron darslik va slaydlar yordamida amaliy mashg`ulot va ko`rgazmalilik,”Modifikatsiyalangan ma`ruza” interfaol metodi)

Atomning ichki tuzilishini 1911- yilda ilk bor ingliz fizigi Ernest Rezerford o`rgangan. U o`z tajribalariga asoslanib,atom tuzilishining sayyoraviy modelini yaratdi.Unga ko`ra,atom ikki qismdan: atom yadrodan va uning atrofida aylanib turuvchi manfiy zaryadli elektrondan tashkil topgan. Yadroda qo`zg`almas zarra Proton hamda massa jihatidan teng zaryadsiz zarracha Neytron joylashgan.

Yadroda protonlar soni ortishi bilan uning atrofida aylanib turuvchi elektronlar soni ham ortib boradi.Elektronlar yadro atrofida turli uzoqlikda bo`ladilar.Shulardan yadrodan eng uzoqda joylashganlari yadro bilan nizbatan kuchsiz bog`langan bo`ladi.Ular qoshni atomning ta`sirida atomdan chiqib, atomlar orasidagi bo`shliqqa o`tadilar.Bunday holatga o`tga elektronlar erkin elektronlar deyiladi.O`ziga birikkan elektronini yo`qotgan atom musbat ion, erkin elektronni biriktirib olgan atom esa manfiy ion deyiladi.

Elektr zaryadi- bir biriga ishqalanishi natijasida zaryadlangan jismlardan o`tgan zaryadlarning miqdoriy o`lchovi sifatida kiritilgan kattalik bo`lib, “q” harfi bilan belgilashga kelishilgan.Birlik sifatida esa “1 C”(Kulon) qabul qilingan.Bu birlik fransuz fizigi Sharl Kulon nomiga uning sharafiga qabul qilingan.Shunday qilib,bir jismdan ikkinchi jismga o`tishi mumkin bo`lgan eng kichik zaryad miqdori bitta elektron zaryadiga teng.Uning miqdorini 1-bo`lib Amerika fizigi R.Milliken aniqlagan.

Elektron zaryadi q_e =0,000 000 000 000 000 00016 C=1,6*10^-19 C ga teng.

Bitta elektronga to`g`ri keladigan zaryad miqdorini “ e” bilan belgilashga kelishilgan.

Shundan kelib chiqib,olingan yoki berilgan zaryad miqdori:

q=Ne

bunda: N-bir jismdan ikkinchi jismga o`tga elektronlar soni.

1 C musbat zaryadga ega bo`lgan jismdan nechta elektron chiqib ketgan bo`ladi?

N=q/e=1 C/1,6*10^-19C=6,3*10¹⁸ ta.

1 ta elektronning massasi m_e=9,1*10^-31kg (Pashsha qanotining massasidan 5*10²² marta kichik).

Elektrofor mashina-qarama qarshi ishorali elektr zaryadlarini hosil qiluvchi mashina.

Elektr zaryadlarining o`tkazgich sirtida taqsimoti(M.Faradey):

-zaryadlar barchasi o`tkazgichning sirtida joylasib,uning ichki qismida bo`lmaydi;

- zaryadlar jism sirtida notekis taqsimlanadi,ya`ni jismning uchlik (qirrali) joylarida eng ko`p,tekis joylarida kamroq, botiq joylarida esa undan ham kam bo`ladi.

Darsni mustahkamlash.

Bunda ”Har kim har kimga o`rgatadi” interfaol metodidan foydalaniladi. Sinf o`quvchilari orasidan yetakchi tanlanadi,songra u boshqa o`quvchilarga quyidagicha murojaat qiladi:

1.Atom so`zining ma`nosi nima?

2.Atom yadrosining tuzilishi qanday?

3.Elektr zaryadi deb nimaga aytiladi?

4.E.Rezerfordning modeli haqida nimalarni bilasiz?

5.Elektrofor mashinaning tuzilishi va ishlashi haqida nimalarni bilasiz?

Ushbu metod o`quvchilarni mustaqil fikrlashga undaydi, hamda erkin muloqotni,intellektual salohiyatni o`stirib boradi.

Masala.D-1.3.

Berilgan:	Asosiy formula:	Hisoblash:
qe =-1,6*10^-19 C me=9,1*10^-31kg N=8 Topish kerak: q-? Me-?	q=Nqe Me=Nme	q=8*(-1,6*10^-19)C=-1,28*10^-18 C. Me=8*9,1*10^-31 kg=7,28*10^-30 kg. Javob: q=-1,28*10^-18 C; Me=7,28*10^-30 kg.

O`quvchilarni baholash.

Dars yakunlari chiqarilib, ballar izohlanib qo`yiladi va faollar alohida rag`batlantiriladi.

Uyga topshiriq.

-Darslikdan 3-mavzuni o`qib kelish;

-Mavzu oxirida keltirilgan savollarga yozma tarzda javob topish;

-Ernestrezerfordning hayoti va ijodi haqida ma`lumotlar to`plash;

-Plastmassa,ruchka va mo`yna olib,musbat va manfiy zaryadlanishlarni hosil qilish;

-Darslikdagi 1-mashqning 1- va 2- masalalarini yechish.

Qiziquvchi o`quvchilarga qo`shimcha ravishda “Fizikadan savol va masalalar to`plami”

dan olingan 890-895-savollarga javob topish tavsiya etiladi.

SINF
SANA

1.