Davlat byudjft va

1978. Str. 449

D.M.Keynsga mansubdir . U jamiyat taraqqiyot darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarning 3 guruhini ajratib ko‘rsatib, birinchi guruhga: ishchi kuchining miqdori va malaka darajasi, mavjud uskunalar soni va sifati, tadbiq etiladigan texnologiya, raqobatning etuklik darajasi,

iste’molchining didi va odatlari, turli jadallikdagi mehnatning og‘irligi, nazorat va ishlab chiqarishni tashkil _Keyns D.M. “Obshaya teoriya zanyatosti, protsenta i deneg”-M.:Progress.

etishning ahamiyati, shuningdek jamiyatning tarkibiy tuzilishini kiritadi, D.Keyns ikkinchi guruhga mustaqil o‘zgaruvchan omillarni: iste’molga moyillik,

kapitalning samaradorligi va foiz normasini, uchinchi guruhga bandlik va milliy daromad hajmini kiritgan.

D.Keyns iqtisodiyotga davlatning aralashuvni mustaqil o‘zgaruvchan omillarga ajratib, u bandlik va milliy daromad hajmiga ta’sir ko‘rsatadi deb hisoblangan. Bunda xal qiluvchi shart sifatida davlat fiskal va pul kredit siyosati investitsiyalarni rag‘batlantirishda namoyon bo‘ladi, deb ko‘rsatadi.

Coliqlar fiskal siyosatning bir qismi sifatida namoyon bo ‘lishini K.Makkonell va S.Bryu ko ‘rsatib uni rag ‘batlantiruvchi va to ‘sqinlik qiluvchi siyosatlar sifatida ifodalashga alohida e ’tibor qaratadi.

“Fiskal siyosatning asosiy maqsadi, -deb yozishadi ular, ishsizlik va inflyasiyani tugatishdan iboratdir. Tanazzul davrida kun tartibida rag ‘batlantiruvchi fiskal siyosat to ‘g ‘risidagi masala paydo bo ‘ladi.

U quyidagilarni o‘z ichiga oladi: (1) davlat xarajatlarining kopayishi yoki (2) soliqlarning pasayishi, yoxud (1) va (2)ni birga qo‘shib olib borish.

Agar iqtisodiyotda ortiqcha talab tufayli paydo bo ‘lgan inflyasiya sodir bo ‘lsa, bunga to ‘sqinlik qiluvchi fiskal siyosat mos keladi. Bunday fiskal siyosat quyidagilarni o‘z ichiga oladi: (1) xukumat xarajatlarining kamayishi, yoxud (2) soliqlarning kopayishi, yoxud (1) va (2)ning birga qo‘shib olib borilishi. Fiskal siyosat bashartida iqtisodiyot oldida inflyasiya ustidan nazorat qilish muammosi turadigan bo ‘lsa, xukumat byudjetining

о

ijobiy qoldig ‘iga tayanishi lozim ” .

XX asrning 20-yillariga kelib, davlat moliya siyosati neoklassik oqim vakillarining konsepsiyasiga asoslangan, uning asosiy yo‘nalishi quyidagilardan iborat bo‘lgan: davlatning

iqtisodiyotga aralashmasligi; erkin raqobatga asoslangan xo‘jalik faoliyatini tartiblashda bozor mexanizmidan samarali foydalanish.

Davlat monopolistik kapitalizmining rivojlanishi oqibatida, 30-60 yillarga kelib moliyaviy siyosat negizida asosan keynischilik va neokeynschilik oqim maktablarining iqtisodiy konsepsiyalari joy oldi.

Keyinchalik yo‘nalishining moliyaviy konsepsiyasida quyidagi asosiy yo‘nalishlar ustuvorlikni egallagan;

- Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonining barcha muhim muammolarini resurslar taklifini o‘rganish bilan emas, balki resurslarning sotilishini ta’minlovchi talab nuqtai nazaridan qarab chiqish zarur;