Davlat moliyaviy nazorat organlari va ular faoliyating takomillashtirish masalalari

2-rasm. Davlat moliyaviy nazoratining turlari
Davlat moliyaviy nazoratining usullari quyidagilardir: hujjatlarni tekshirish hajmiga qarab:
yoppasiga nazorat — tekshirilayotgan davr uchun barcha buxgalteriya,
moliya, statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarni nazorat qilish;
tanlov asosidagi nazorat — muayyan davr uchun buxgalteriya, moliya,
statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarning ayrim qismlarini nazorat qilish; nazoratning maqsadga yo’naltirilganligi va predmetiga qarab:
kompleks nazorat — moliyaviy nazorat ob’ektining muayyan davr uchun
moliyaviy-xo’jalik faoliyatining barcha yo’nalishlarini nazorat qilish;
mavzuli nazorat — moliyaviy nazorat ob’ektining muayyan davr uchun
ayrim masalalar bo’yicha faoliyatini nazorat qilish;
muqobil nazorat — operatsiyalar yagonaligi bilan o’zaro bog’liq bo’lgan va turli moliyaviy nazorat ob’ektlarida turgan hujjatlarni solishtirishni o’z ichiga olgan tekshirish.
Shtatning shaharlar ustidan boshqaruvi chegaralanmagan. 1996 yil Dekabrida Florida Shtati Mayami shahri budjeti va moliyasi ustidan 5 yillik Shtat Nazorati Doskasini tuzdi chunki shahar o’z budjet tizimini boshqara olmadi. Undan tashqari shahar bir necha siyosiy muamolarga duch keldi masalam hokimni saylash, hokim o’z joyini egallagandan keyin ham bir necha oy davomida muammolarga duch keldi. 2002 yilda shahar odatiy moliyaviy asosni qo’yishda hato qilib $32 millionlik obligatsiyalarni qaytadan sotuvga qo’yib ular ustidan foyda olish maqsadida sotishga erishdi. Ular oldin katta foydaga sotilgandi.
2011 yilda Pensilvaniyadagi Garrisburg shahri kerak bo’lmagan chiqindilarni yoq qiluvchi apparatlarini sotib olish uchun 65 million ishlatib o’zi bankrot bo’lganini e’lon qildi. Shtat hokimiyati shahar oldingi ishlarini davom ettirishi uchun uning nazoratini qo’lga oldi. Alabamadagi Jefferson okurugi 2011 yilda amerika tarixidagi eng katta kasodga uchragan shahar sifatida shubhali farqlarni o’shirib yubordi. Muammoda $3 milliard ega bo’lgan majburiy qarzlarni to’lashda omadsizlikka duch kelindi. Detroyid ham 2011 yilda shtatning qaramo’gida qoldi. Michigan shaharning moliyaviy va hizmatlar nazoratini amalga oshirish va boshqarish uchun uning boshqaruvini qo’lga oldi.
Qonuniy nazoratni amalga oshirishda qonun chiqaruvchi hokimyat tomonidan quyidagicha amalga oshiriladi:

1. 
   Konstitutsiyaviy ta’minot Hindiston konstitutsiyasi qonuniy nazorat qilish uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
   

Parlamentda kelib chiqadigan Moliyaviy xarajatlar va pul bilan bo’gliq xarajatlarni ko’rsatadigan 109 va 117- moddalarni taminlanishiga oid va Ikkala palata tomonidan biror o’zgarish bilan yoki o’zgarishsiz xarajat tasdiqlanmasa bu xarajat Parlamentdan o’tdi deb xisoblanilmaydigan vaziyatni ko’rsatuvchi 108 va 109 –moddalarga oid bo’lgan hodisalarni 107- modda o’zida aks ettiradi. 109 –modda shtatlar kengashida tanishtirilmagan pul xarajatlarini o’zida ifoda etadi. 112- moddada esa Prezident o’z navbatida har moliya yiliga masul bo’lib mo’ljallangan Hindistonning daromad va xarajatlari to’g’risidagi bayonet Parlamentga taqdim etadi. 113- moddaning har qismiga ko’ra xarajatlarga oid bo’lgan bashoratlar Parlamentda tan olinmaydi.

2. 
   Budjet tasdig’i Prezedent moliya yiliga masul bo’lib, yillik Moliyaviy bayonet sifatida qaraladigan Hindiston davlatining oldingi yil uchun mo’ljallangan daromad va xarajatlar to’g’risidagi bayonotni tasdiqlashidan oldin Prezident taqdim qiladi. Parlament mahalliy puldan tashqari pullarni saqlaydi.
   

Umumiy muhokama davomida imtiyozli mablag’lar berishdagi talab ham muhokama qilinadi. Xarajatlar Parlament tomonidan o’zgartirish kiritish yoki kiritishsiz tasdiqlanadi.
Xarajatlar Parlament tomonidan tasdiqlanmasa u kuchga kirmaydi.
C)Audit tomonidan nazorat Hindiston konstitutsiyasiga ko’ra nazoratchi va auditor Parlament tomonidan tayinlanadigan birlashma va tashkilotlarning buxgalteriyasiga oid ishlar bilan shug’ullanadi. Parlament nazoratchi va auditorlarni burchlari xizmat vazifalariga oid 1971-yilda qabul qilingan yo’riqnomaga ko’ra chiqarildi. Unga 1976-yilda o’zgartirish va qo’shimchalar kiritiladi. Ushbu yo’riqnomaga ko’ra davlat darajasida audit oldidan buxgalteriyani ajratish hamda nazoratchi va auditorlarga xisobotlar tayyorlashda yangilliklar yaratishdan iborat bo'ldi.