Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Download 4.83 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- « k a in a t, m a teriya n ın canlı və can sız aləm i ecazkar m öcü zələr, seh irli m ək a n la r və h adisələr d iya rıd ır»
- Xəzərdə tikanbalığıkimilərin 2 cinsinə mənsub olan 3 növü-kiçik cənub tikanbalığı, iynəli tikanbalığı və üç iynəli tikan balığı
- 13.6. Azərbaycanın yerli heyvan və quş cinsləri
31 50 1901-1950 40 50 Cəmi 106 150 Bioloji Müxtəliflik Konvensiyası üzrə «Birinci Milli Məruzə»nin məlumatına əsasən ölkəmizdə müəyyən edilmiş bioloji növlərin müxtəlifliyi hazırda aşağıdakı kimidir: mikroorqanizmlər - 1250 növ; ibtidailər - 1600 növ; göbələklər 5050 növ; ibtidai bitkilər 249 növ;
ali bitkilər - 4500 növ; onurğasızlar - 20200 növ; onurğalılar - 623 növ; balıqlar - 97 növ; suda-quruda yaşayanlar - 10 növ; sürünənlər - 52 növ; quşlar - 363 növ; məməlilər - 106 növ; dəyirmiağızlılar ■ 1 növ Məmalilər sinfi (Mammalia) - təkamül sırasının zirvəsində duran ən yüksək təşkilatlı onurğalılar olub, biosenozlarda və insan təsərrüfatında on ların müstəsna əhəmiyyəti vardır. Onların müxtəlif növləri suda, quruda və havada yaşama şəraitinə uyğunlaşmaqla xarici görünüşü, morfoloji quru luşu, böyüklüyü, diri kütləsi və s. əlamətlərə görə olduqca fərqli və yüksək fövqəladə amplitudaya malikdirlər. Ən kiçik nümayəndəsi
və 1973-cü ildə Qərbi Tailandda tapılan
yarasası, ən nəhəngi isə - göy balinadır (uzunluğu 33 m, kütləsi 165 ton). Məməlilər ontogenezin ilk mərhələsində 422
yaşamağa əlverişli şərait yaradan diridoğmaya və balaların südlə yemlənmə- sinə uyğunlaşmışlar, istiqanlıdırlar, mərkəzi sinir sistemi və bütün analiza- torlar yüksək ali dərəcədə inkişaf etmişdir, mürəkkəb davranışlıdırlar (bə ziləri ultrasəs exolokasiyasma malikdir), populyasıyalarda münasibətləri «ictamailəşmişdir». Qidalanmasına görə onların
(qaban, do nuz, porsuq),
(gəmiricilər, dovşankimilər, dırnaqlılar və b.),
(cücü yeyənlər, əksər yarasalar, kürəkayaqlılar, balınakimilər, yırtıcılar) qrupları mövcuddur. Əksər məməlilər fəal həyat tərzi keçirir. La kin qida çatışmazlığı, ya da çətin əldə edilməsi bəzi növlərdə qeyri - fəal hə yat tərzi keçirməyə məcbur olmuşlar. Məsələn, ayılar, yenot iti, porsuq qışın əvvəlində uzun müddətli qış yuxusuna gedir. Bu zaman onların orqa nizmində bədən temperaturu (37°C), ürək, tənəffüs fəaliyyəti normal qalır, narahatçılıq və təhlükə yarandıqda isə heyvan dərhal ayılır. Bəzi məməlilər (sünbülqıran, yarasalar, marmot) isə dərin yuxuya gedir, bədən temperaturu O0C-ə qədər enir. Digər qrup məməlilərdə çox maraqlı bir hadisə-yay yuxusuna getmə baş verir (səhraların sakinlərində). Hazırda planetimizdə 4675 məməli növü olmaqla, 1985-1995 -ci illərdə onların 151 ycnı (əvvəllər elmə məlum olmayan) növü aşkar olunmuşdur. Azərbaycanda 97 məməli növü qeydə alınıb. Respublikamızın teriofaunasına (məməlilər) introduksiya (gəlmə) yolu ilə ərazimizə daxil olanlar da nəzərə alınmaqla (Amerika jenotu, qunduzlar, vəhşi ada dovşanı) 100 növ daxildir: c ü c ü y c y ə n l ə r yarasalar dovşankimilər gəmiricilər yırtıcılar kürəkayaqlılar cütdırnaqlılar - 13 növ, 7 cins, 3 fəsil: - 26 növ, 11 cins, 3-fəsil; 2 növ, 2-cins, 1 fəsil; -3 1 növ, 17-cins. 7-fəsil; - 19 növ, 12-cins, 6 fəsilə; - 1 növ, 1-cins, 1-fəsil; 8 növ, 7-cins, 3-fəsil.
Teriofauna haqqındakı paleontoloji məlumatlar, müxtəlif gene- fondların zəngin kolleksiyaları, yayılması və ekologiyası N.K. Vereşşagin tərəfindən müfəssəl surətdə öyrənilmişdir. Quşlar sinfi (Aves)-yüksok və stabil bədən temperaturuna (42,2-45,541) malik olan onurğalılardır, 180 mln. il öncə Yerin inkişafının yura dövründə qədim sürünənlərdən əmələ gəlib, bədənləri lələklərlə örtülüdür (tempera turu tənzimləyir və uçuş zamanı xüsusi rol oynayır), uçmaq qabiliyyətinə malikdirlər (bəzi lələklilərdə-pinqvinlər, dəvəquşular-bu qabiliyyət ikincili hadisə kimi itirilmişdir). Skeletin pnevmatikliyi, hava kisələri, ön ətrafların qanadlara çevrilməsi, döş əzələlərinin güclü inkişafı, dişlərin olmaması, metabolizmin yüksək səviyyədə icra olunması, diridoğmanın qeyri-möv- cudluğu və mədənin sadə quruluşu quşların uçmasına zəmin yaradan amillərdir. Populyasiyaların fərdləri arasındakı əlaqə olduqca sıxdır, heyvan 423
və bitki mənşəli yemlərlə qidalanır, buzlu şimaldan tutmuş qızmar cənuba və çox yüksək dağlara qədər Yer kürəsində geniş yayılıb, baş beyni, analiza- torlar (əsasən isə görmə və eşitmə) yüksək səviyyədə inkişaf etmişdir, yumur ta qoymaqla çoxalır, balaları kürt yatan quşun (ananın) bədən temperaturu hesabına inkişaf edir. Quşların səciyyəvi xüsusiyyətlərindən biri də onlarda nəsil qayğısının-yuva qurma, kürt yatma, balalara qayğı göstərmək, onları yemləmək, yuvadan çıxana qədər nəzarət altında saxlamaq, müdafiə etmək və s. güclü olmasıdır. Əfsuslar olsun ki, yuvanı tərk edən balalar valideyn qayğısını tamamilə unudur və onları etiraf etməyərək ayrılırlar. Onların ay rı-ayrı növləri bədən quruluşuna və böyüklüyünə görə bir-birindən xeyli fərqlənir (kolibri quşunun kütləsi-2 q, dəvəquşununku isə-90 kq-a qədər, yu murtası isə 2 kq). Hazırda planetimizdə 8500-ə yaxın müxtəlif quş növü olmaqla onlar 40 dəstəyə bölünür. Ölkəmizdə
17 dəstəsi. 59 fəsiləsi və 18
cinsi təmsil edən 423 növ və yarımnövü qeydə alınmışdır (Q.Mustafayev, 1985). Onlardan 152 növ oturaq, 93-köçəri (245 yuvalanan növ və yarımnöv), 97-qışlayan, 46-ötüb keçən və 32-azıb gələnlərdir. 36 növün 124-ü monotipikdir (yarımnövləri yoxdur). Ağac-kol quşları arasında oturaq və köçəri yuvalayanlar 87,5%,
açıq biotopların sakinləri arasında yuvalayanlar - 72.5, evzitop quşlar arasında isə -80% təşkil edir. Quşların yayılmasında
xarakterik olmaqla, ovalıq dağətəyi zolaqda daha çox məskunlaşır (347 növ, 95%), dağ-meşə qurşağında ornitofauna çox zəifdir (137 növ, 38%), yüksək dağlarda isə-yalnız 6 9 növ (19%) məskunlaşıb ki, onların da 1/3 hissəsi Kiçik Qafqaz hüdudlarını aşmır. Azərbaycanın ərazisi 2 coğrafi dairəy э -Q a fq a z və
Ön A siy a bölünür. Qafqaz dairəsində 405 növ və yarımnöv, Ön Asiyada iso 390 növ qeydə alınmışdır. Dünya okeanı təkcə su heyvanlarının deyil, həm də müxtəlif növ su quşlarının vətənidir. Avrasiyanın şimalında yerləşən dənizlərin sahilboyu ərazilərində, həmçinin adaların (Novosibır, I'rans-İosif, Şimal və Yem Torpaq) və yarımadaların (Çukot, Kola) sahillərində yay fəsli həddindən çox və müxtəlif növ ornitofauna məskunlaşaraq olduqca qeyri- adi, ağıla- gəlməz dərəcədə heyrətamiz, əsrarəııgic və möcüzəli bir təbiət mənzərəsi- peyzaj, tablo yaradır. Burada həm müxtəlif quruluşlu və rəngli quşların özləri, həm də onların gözəl, fərqli səsləri, cəh-cəhləri sanki məşhur bəstəkar ların simfoniyasını xatırladır, insanı tamamilə məst edərək möcüzəli, ecazkar bir aləmə aparır. Bu qeyri-adi mənzərəyə malik olan möcüzəli ərazilər
adlanaraq ornitoloqlann, məşhur səyyahların, eləcə də turistlərin diqqətini həmişə cəlb edir. Iləmin unikal mənzərədən insanlar zövq alır, təəccüblənir, heyrətlənir, təkrarən yenidən «quş bazarnmı görmək arzusu ilə yaşayır, ondan qətiyyən ayrılmaq istəmir. Dahi K.Marks bəlkədə, belə möcüzələrə görə « k a in a t, m a teriya n ın canlı və can sız aləm i ecazkar m öcü zələr, seh irli m ək a n la r və h adisələr d iya rıd ır» demişdir. 424 Respublikamızın bütün ərazisində quşların miqrasiya yolları (ornito- faunanm 150-yə qədər nümayəndəsi), dayanacaq yerləri və qışlama məskənləri beynəlxalq əhəmiyyətə malik olmaqla populyasiyaların dayanıqlı inkişafına çox böyük zəmin yaradır. Balıqlar. Azərbaycanda Xəzər və daxili su hövzələri balıqlarının öyrənilməsi sahəsində böyük xidmətləri olan A.N.Derjavin (1949, 1951) bütün Xəzər akvatoriyası üçün 74 balıq növünü qeydə almışdır. Məşhur ixtioloq alim İ.A.Əbdürrəhmanov (1962) şirin sularda 55 növ və 9 yarımnöv qeydə almış, sonralar isə bunların müvafiq olaraq 77-yə və 15-ə çatdığını qeyd etmişdir (1966). Z.M.Qulıyev Kürün aşağıları və qolları körfəzlərində ixtiofaunanm dəyişikliklərini öyrənərək Böyük Qızılağacda 31 növ aşkar etmişdir (1965-1983). H.S. Abbasov (1980) Kürün aşağıları üçün - 52, qolları üçün isə-22, Arazda-35, Mingəçevir su anbarında 33 (və 2 hibrid) balıq növünü aşkarlamışdır. D.B.
Rəhimov öz tədqiqatlannı ən az öyrənilmiş xilkimilər fasiləsinə həsr edərək aşkar etdiyi 28 növ arasında 2 yeni növün olduğunu qeyd etmişdir. Xəzərin balıqlar aləminin əsas xüsusiyyəti, burada ancaq onun hövzəsində yaşayan çoxlu sayda cndemik növlərin olmasıdır. Burada balıqların yayılması şaquli zonal xüsusiyyət daşıyır. Xəzərin ixtiofaunasmı əsasən nərə, siyənək, ağ balıq, qızıl balıq, şam ayı, kütüm , kilkə, aterina, ziyad, kefal, bölgə, xəşəm, qaya balığı, kiilnıə, çapaq, çəki, sıf, naxa, xilkimilərin hamısı, ilanbalığı və uzunburunlar təşkil
edir. Onların əksəriyyətinin yaşama müddəti orla hesabla 6-8 ildən çox olmur. Xəzər nərələri isə uzun ömürlü olması ilə səciyyələnir, bölgə balığı-60 il, nərə-40 il, uzunburun isə-30 ilə qədər yaşaya bilir. Xilkimilər və uzunburunlar ən qısa ömürlü olub, cəmi 2-4 il yaşayırlar. Nərələr, karplar və . s. ömürləri boyu bir neçə dəfə, qızılbalıqlar isə cəmi bir dəfə kürü tökür, sonra da məhv olurlar. Xəzərin ən böyük balığı bölgə sayılır (1 tondan artıq), ancaq son zamanlar ovlanan bölgə balıqlarının kütləsi 250 kq-a, uzunluğu isə-360-380 sm-ə qədər olur. Kilkələr vətəgə əhəmiyyətli balıqlar arasında ən xırdası olub, uzunluğu-13 sm-ə qədər, kütləsi isə-8-I0 q-a qədər olur. Endemik balıq növlərinin əksəriyyətini siyənəkkimilər və xilkimilər təşkil edir. Başqa fəsillər içərisində isə nərəkimilərin 6 növü və yarımnövü mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dünyada nərə ovunun 90%-nı Xəzər verir. Nərə balıqlarına və qara kürüyə olan tələbat ölkəmizin iqtisadi və mədəni inkişafında bioloji müxtəlillıyin tutduğu prioritet mövqeyə bariz nümunədir. Naxa- tez böyüyən, uzunömürlü və tipik yırtıcı, vətəgə əhəmiyyətli, qiymətli və keyfiyyətli əti olan iri balıqdır. Azərbaycanda 1965-1994-cü illər ərzində naxa balıqların tutulması göstəriciləri (sentnerlə) aşağıdakı kimidir: illər
tutum, s 1965-1969 473,0 1970-1974 751,0 1975-1979 1009,0 1980-1984 745,4 1985-1989 994,0 1990-1994 553.0 425
Yer kürəsində ən balaca balıq Trımmatom nanus-hind okeanı xulu- sudur (uzunluğu 1 sm-ə qədər). Ən böyük balıq isə balinaya oxşar köpək balığıdır (uzunluğu-12 m, kütləsi-15 tondan artıq). Köpək balıqları insan üçün təhlükəsiz, zəhərli tikanlara malik olan ziyilli balıqlar isə ən təhlükəli sayılır, hətta insanı öldürə bilir. Xəzərin bəzi çaylar və kanallarla əlaqəsi nəticəsində ona miqrasiya olunan balıqlar arasında ən təhlükəlisi anqivil və 3 iynəli tikan balığıdır. Onlar yerli endemik balıqlarla qida rəqabətinə girərək onların qida ehtiyatlarının azalmasına və nəslinin kəsilməsinə səbəb olur, potensial sanitar-epidemioloji və ekoloji təhlükə mənbəyinə çevrilir. AMEA- nın Zoologiya İnstitutunun «Su heyvanları» (İxtiologiya) şöbəsinin müdiri professor Zülfüqar Quliyevin (2005) məlumatına görə bir tikan balığı 5 saat ərzində uzunluğu 6 m m olan 74 ədəd endemik balıqların körpələrini udaraq onları məhv edir. Alimin fikrincə, hazırda
yaşamaqda və endemik növlərin genefondunu çox sürətlə azaltmaqda davam edir. Onlar vətəgə əhəmiyyətli balıqlarla həm qida rəqabəti aparır, onların qidasına şənk olur, həm də kürii və sürfələrini yeməklə çoxalmalarına çox ciddi maneçilik törədir. Parazil balıqların hər bir dişi fərdi yosunlar və digər bitkilərdən xüsusi yuva düzəldərək oraya 150-ə .qədər kürü tökür, erkəklər isə bu yuvalara keşik çəkirlər. Əgər iynəli tikan ' balıqları bu sürətlə inkişaf edərsə onda Xəzərin endemik balıqlarının sayının çox azalması, hətta nəslinin kəsilməsi təhlükəsi yarana bilər. Heyvanların ümumdünya genetik resurslarının müasir durumu hazırda nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlan narahat edir vo priontet problem hesab olunur. Bu problem ölkəmizin heyvandarlıq alimlərini və mütəxəssislərini də çox ciddi düşündürür. Çünki yerli, qiymətli, unikal genefondlann- Azərbaycanın yerli heyvan cinslərinin qorunub saxlanılması, onlardan səmərəli istifadə edilərək ycnı, yüksək məhsuldar, yerli şəraitə uyğunlaşmış, xəstəliyə davamlı cinslər yaratmaq böyük dövlət və xalq təsərrüfatı əhəmiyyətinə malikdir. Ona görə də onların dövlət tərəfindən qorunmasına nəzarət böyük əhəmiyyət kəsb edir. E.B.Bəşirov “Azərbaycanda damazlıq heyvanların biologiyası və yetişdirilməsi” (Bakı, 2005) monoqrafiyasına istinad edərək respublika kənd təsərrüfatı Nazirliyi «Heyvan darlıq» idarəsinin rəisi Çingiz Fərəcovun rəhbərliyi ilə professor Q.Q.Abdullayev, F.Ö.Eminov. A.M.Məmmədov tərəfindən hazırlanmış "Azərbaycanın yerli heyvan cinsləri" kataloqunun əsas aspektlərinin şərh edilməsini məqsədəuyğun hesab edirik.
Azərbaycanda kənd təsərrüfatının ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı, əsasan ərazinin oroqrafiyası ilə bağlı olan torpaq-iqlim şəraitinin xüsusiyyət lərindən çox asılıdır. Azərbaycan ərazisi bir neçə iqlim zonasna bölünür: Rütubətli subtropik Lənkəran ovalığı: -Q u ru subtropik Kür-Araz ovalığı; 426
- Kiçik Qafqazın mülayim quru iqlimə malik aşağı zonaları; - Böyük Qafqazın rütubətli zonası; - Kəskin kontinental iqlimə malik Naxçıvan zonası; - Soyuq dağlıq zonası Belə müxtəlif iqlim şəraitində, Azərbaycan xalqı hələ qədimdən təbiətin bu tələblərinə uyğunlaşan yerli qaramal cinslərinin yaradılması ilə məşğul olmuşlar. Maldarlıq özündə iri buynuzlu malları, camışları, zebulan, dəvələri və atları birləşdirir. Onlar südlük, ətlik və qismən iş heyvam kimi istifadə edilir. İqlim və yem şəraitindən asılı olaraq respublikada maldarlığın 3 tipi yaranmışdır: köçəri, yarımköçəri və oturaq. Aparılan eksperimental işlərə əsasən, alimlərimiz yerli malları 2 cinsə ayırırlar: * Böyük Qafqaz dağlarının ətəklərində yetişdirilən Böyük Qafqaz malları. * Kiçik Qafqaz dağlarının ətəklərində və bu dağların arasındakı ovalıqlarda yetişdirilən Kiçik Qafqaz malları. Azərbaycan Böyük Qafqaz malı əsasən qara və qara-ala rəngdə olur. Bədən quruluşuna görə onlar Kiçik Qafqaz mallarına yaxındır, ondan ölçüsünün kiçikliyinə görə fərqlənir. Kiçik Qafqaz cinslərinə Qazax bölgəsində (Qazax, Tovuz, Gədəbəy, Şəmkir, Daşkəsən rayonlarında) yaranmış və burada yayılan Qırmızı Qazax malları aiddir. Kiçik Qafqaz malının 75%-i açıq qırmızı rəngdədir. Qırmızı Qazax cinsli mallar gözlərinin ətrafındakı tünd-qırmızı rəngli həlqə ilə fərqlənir. Azərbaycan zebusu - cənub dağ və əsasən Lənkəran, Astara, Ixnk vo Yardımlı rayonlarının meşə zonalarında yayılmışdır. Bu növ heyvanlar Zaqafqaziya respublikalarından təkcə Azərbaycanda yetişdirildiyi üçün Azərbaycan zebusu adlanır və müstəqil növ kimi tanınır. Azərbaycan zcbu- sunun bədən quruluşunda ən böyük
fərqləndirici xüsusiyyətləri belində hür- kücün mövcudluğu, buynuzlarının böyüklüyü vo
düz istiqamətdə olmasıdır. Azərbaycan camışı. O m ışçılığın inkişaf tarixi eramızdan 3-5 min il əvvəl
başlayır. Öz bioloji xüsusiyyətinə görə camışlar çox su və
gölməçələr olan yerlərdə yetişdirilir. Ona görə də onlar h id ro fil
heyvanlar hesab olunur. Akademik A.A.Ağabəylinin məlumatlarına əsasən, keçmiş SSRİ-nin ərazisində camışlar əsasən Azərbaycanda məskunlaşmışdır. Sabiq SSRİ-də camışçüıq üzrə damazlıq müəssisələri məhz Azərbaycanda (Şəki rayonunun "Daşüz", Zərdab camışçılıq və Neftçala rayonunun "Xəzər" təsərrüfatları) yaradılmışdır. Hazırda
Zaqafqaziya regionlarında camışçılıq əsasan Azər baycanda fermer və fərdi təsərrüfatlarda böyük müvəffəqiyyətlə inkişaf etdi rilir. Bunu nəzərə alaraq camışları "Azərbaycan camışı" adlandırmaq olar. Camış müxtəlif infeksion və hemosporigioz xəstəliklərə davamlı, südü yağlı, çox da tələbkar heyvan deyildir, günün çox hissəsini suda uzanıqlı vəziy yətdə keçirməklə, isti hava şəraitinə çox dözümlüdür. Camışlar Azərbay canın əsasən Salyan, Mil-Muğan, Şəki bölgələrində cəmləşmişdir. Dəvə - qədim dövrlərdən uzaq məsafəyə sürülən və köçəri heyvandar lıqda, xüsusilə qoyunçuluqda əvəzsiz yük heyvamdır. Hazırda Azərbaycan 427
dəvələri genofond kimi, Abşeron rayonunun "Qobu" damazlıq təsərrüfatın da saxlanılır. Atçılıq. Ən qədim vaxtlardan Azərbaycan qiymətli minik atları olan Qarabağ və Dilbaz at cinslərinin vətənidir. Qiymətli nadir genofond kimi, Qarabağ atları Ağdam at zavodunda, Dilbaz atları isə Şəki rayonunun "Daşüz" və Ağstafa rayonunun "Sadıxlı" atçılıq zavodunda yetişdirilir. Qoyunçuluq - Azərbaycan heyvandarlığının ən qədim, əsas və aparıcı sahələrindən biridir. Qoyunlardan yun, qoyun və quzu dərisi almır, həmçinin, qiymətli yeyinti məhsulları - ət, quyruq yağı və süd almır. Qoyun südündən motal pendiri, şor, qurut, yağ və s. hazırlanır. Azərbaycan Respublikasında 9 müxtəlif təbii-iqlim və iqtisadı zona vardır. Bu zonalarda müxtəlif yerli (aborigen) qoyun cinsləri yetişdirilir. Bu cinslərin yetişdirilməsi Azərbaycan Respublikasının dağ, dağətəyi və aran zonalarının təbii yem ehtiyatlarından və xüsusilə müxtəlif otlaq sahələrindən tam və səmərəli istifadə etməyə imkan verir. Respublikanın bütün zonalarında, qoyunların ən yaxşı cinslərinin yetişdirilməsi əhaliyə yüksək gəlir gətirir. Bəzi rayon larda o, gəlirin başlıca, digər zonalarda isə əlavə mənbəyidir. Azərbaycan Respublikasının 9 təbii-iqlim zonasının hər birində, aşağıdakı müxtəlif yerli (aborigen) yağlıquyruq qoyun cinsləri yetişdirilir: 1. Qarabağ və Mil bölgələrində Qarabağ qoyun cinsi və onun bir qolu ■olan Qaradolaq qoyunları yetişdirilir. 2. Naxçıvan Muxtar Respublikasında Balbas və Mazex cinsindən olan yerli aborigen qoyunlar yetişdirilir. Onlar yerli sərt kontinental iqlim və yaylaq şəraitinə yaxşı uyğunlaşmışlar. 3. Muğan-Salyan bölgəsində qədim dövrlərdən yerli qabayunlu - Şirvan qoyunları yetişdirilir. Onlar sərt isti iqlimə uyğunlaşmışlar. Şirvan qoyunlarının bu xüsusiyyəti bölgədə qoyunçuluğun yalnız oturaq şəraitində saxlanması üçün çox vacibdir. 4 . Abşeron bölgəsində quru subtropik iqlim şəraitində Q a l a q o y u n l a r ı yetişdirilir. Onlar qabayunlu Şirvan qoyunlarının törətmələridir. Bu qoyun ların yetişdirilməsilə 2 damazlıq təsərrüfatı məşğul olur. Aran və dağətəyi zonalarda istifadə elmək üçün, bu təsərrüfatlardan ildə damazlıq material kimi 1000-1500 baş qoyun satılır. 5. Quba-Xaçmaz bölgəsində qədim zamanlardan yerli qabayunlu G ö d ə k qoyunları yetişdirilir. Onlar yerli şəraitə çox yaxşı uyğunlaşmışlar, uzaq məsafədə yerləşən qış və yay otlaqlarına sürülmək qabiliyyətinə malikdirlər. 6. Şirvan bölgəsində qədim zamanlardan yerli qabayunlu Şirvan qoyunları yetişdirilir. Bu qoyunlar dağ və dağətəyi rayonlarda üstünlük təşkil etməklə, köçəri vəyarımköçəri şəraitində saxlanılmağa uyğunlaşmışlar. 7. Şoki-Zaqatala bölgəsində yerli aborigen qoyunları -Ləzgi cinsi saxlanılıb yetişdirilir. Onlar Böyük Qafqazın yerli iqlim və yem şəraitinə uyğunlaşmışlar, ildə yay və qış otlaqları arasındakı 300-400 km uzaq məsafəyə sürülmək qabiliyyətinə malikdirlər. 428
|
ma'muriyatiga murojaat qiling