Detal materiali tahlili

DETAL MATERIALI TAHLILI
Tarkibida 2,14% gacha uglerod bo‘lgan temir-uglerod qotishmalari uglerodli po‘latlar deb ataladi. Odatda, tarkibidagi uglerod mikdori 1,7% dan oshmaydigan po‘latlar ishlab chiqariladi, chunki uglerod miqdori 1,7% dan ko‘payib ketsa, po‘lat kuchli darajada qattiqlashadi va mo‘rt bo‘lib qoladi, bunday pulatlarni esa amalda ishlatib bo‘lmaydi.
Po‘latga o‘zga qo‘shimchalar qo‘shib, struktura o‘zgarishlariga erishish orkali po‘latlarning xossalarini boshqarish mumkin. Bunday maksadda qo‘shiladigan qo‘shimchalarni legirlovchi elementlar, qotishmalarni esa legirlangan po‘latlar deyiladi. Po‘lat ishlab chiqarish amaliyotida legirlovchi elementlar sifatida ko‘pincha Cr, Mo, Ni, Co, V, Ti, W, Zr, Nb xamda Mn va Si kabi elementlar qo‘llaniladi va ular po‘latlarning fizik, mexanik va texnologik xossalarini yaxshilaydi.
Xromli po‘latlar. Xrom-nisbatan arzon element bo‘lib po‘latlarni ligerlash maqsadida ishlatiladi.U konstruksion po‘latlar sinfiga kirib tarkibida qisman erigan ferrid,qisman sementitda erib, karbid qo‘shimchalar xosil qiladi. 15X, 20X markali xromli po‘latlar asosan oddiy formali kichik o‘lchamli 1-1,5 mm chuqurlikgacha sementitlanadagan detallar ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Xromli po‘latlarni moylarda sovutib sementitlangan po‘latlarni toblaganda asosan oraliq parchalanish sodir bo‘lib detalning o‘rta qismi beynit strukturasidan tashkil topadi. Shuning uchun xromli po‘latlar uglirodli po‘latlarga nisbatan yo‘qori mustaxkamlik xossalariga ega bo‘lib detalning markaziy qismi kam plastiklikka ega va sementitlangan qatlam mustaxkamligi juda yo‘qori bo‘ladi.
Xromli po‘latlar o‘ta qizish xususiyatmga ega bo‘lib (uglirodli po‘latlardan kamroq) va sementitlanganligi uchun tashqi sirti ko‘p uglerodli po‘latlarga xos bo‘ladi. Xromli po‘latlarning toblanuvchanlik darajasi unchalik yo‘qori emas. Xromli po‘latlar bo‘shatilgandan keyingi murtlikka ega bo‘lib asosan yo‘qori temperaturalarda sovutish tezligi oshirilib bo‘shatilishi kerak.
Massiv detallar esa suvda bo‘shatiladi bunday po‘latlarga 0,1-0,2%gacha vannadi qo‘shish orqali ularning mexanik xossalari oshiriladi (Сталь 18ХГ)
asosan qovushqoqligi ularning bir oz qaynashi orqali donadorligi maydalanadi toblanuvchanligi esa oshmaydi.
Malakaviy bitiruv ishimning mavzusi ,, vtulka “detalini tayyorlash va marshrutli texnologiyasini avtomatlashtirish va yuzasiga mexanik ishlov berish texnologik jarayonini loyihalashdir.)

Сталь 18ХГ ГОСТ 4543-71

Группа стали – хромомарганцовая

Массовая доля элементов, %
Uglerod	kremniy	Маrganes	xrom	nikel	molibden	titan	fosfor	oltingugurt
0,15-0,21	0,17-0,37	0,90-1,20	0,90-1,20	-	-	-	0.2	0.15

	Qattiqlik raqami, HB, ortiq emas
Tavlangan yoki yuqori haroratli po'lat	187
Qattiq ishlangan po'lat	269

Термообработка

Oquvchanlikni qayta taqsimlash σт, Н/мм^2 (кгс/мм^2) Kam emas

Временное сопротивление σв, Н/мм^2 (кгс/мм^2)

Относительное удлинение δ5,%

Относительное сужение ψ, %

Ударная вязкость KCU, Дж/см^2 (кгс·м/см^2)

Размер сечения заготовок для термической обработки (диаметр круга или сторона квадрата), мм

qattiqlashishi

toblash

Температура, ^оС

Sovutish vositasi

Температура, ^оС

Sovutish vositasi

1-qattiqlashish yoki normallashtirish

2-toblash

не менее

880

-

moy

200

Moy yoki havo

735(75)

880(90)

10

40

-

15

Po’lat guruhlari	Belgilash rangi
Xrom marganets	Ko’k+ qora

DETALL KONSTRUKSIYASINING TEXNOLOGIK TAHLILI
DASTLABKI BЕRILGANLAR
1.Yillik dastur N=50000
2.Ish holati m=2
3.Detal massasi q=6.73 kg
4.Ikki smenali ishlashda dastgohlarning yilllik ish vaqti fondi Fd=4029 soat.

Mashinasozlik korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil qilish asosan 3 turda amalga oshiriladi. Ishlab chiqarish turi o‘zgarishi natijasida mashinasozlik korxonasining tarkibi, tuzilishi va asosiy va yordamchi texnologik jixozlari o‘zgarib boradi. Ayni bir detalga ishlov berishda ishlab chiqarish turi o‘zgarishi natijasida uning tayyorlanish sifati, tannarxi, muddati va boshqalari o‘zgarishi kuzatiladi. Mashinasozlikda yakkalab, seriyali va ommaviy ishlab chiqarish turlari farqlanadi. O‘z navbatida seriyali ishlab chiqarish yana uch turga ajratiladi: kichikseriyali, o‘rtaseriyali va yirikseriyali ishlab chiqarishlar. Zamonaviy mashinasozlikda o‘rta va yirik seriyali ishlab chiqarish korxonalarining soni ortayotganligini kuzatish mumkin, buni ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning turi va nomi tez – tez o‘zgarishi va Yangi ishlab chiqarishlarni tashkil qilish muddatlarining qirqarib borayotganligi bilan izohlash mumkin.

Ishlab chiqarish turi GOST 3.1108–74 ga muvofiq biriktirilgan operatsiyalar koeffitsiyenti orqali aniqlanishi mumkin, ma’lum vaqt mobaynida bo‘limda bajariladigan texnologik operatsiyalar soni П_о ni shu bo‘limdagi ish joylari soni (Р_я) ga nisbati biriktirilgan operatsiyalar koeffitsiyenti(Kz.o.) ga teng bo‘ladi.

Bu yerda П_о – turli operatsiyalarning yig‘indi qiymati;
Р_я – mazkur operatsiyalarni bajarishga mo‘ljallangan mavjud ish o‘rinlari soni.
GOST 14.004 – 74 ga muvofiq mashinasozlikda ishlab chiqarish turlari quyidagicha aniqlanadi.
K 1 bo‘lsa - ommaviy ishlab chiqarish;
1< K  10 bo‘lsa - ko‘p seriyali ishlab chiqarish;
10 < K  20 bo‘lsa - o‘rta seriyali ishlab chiqarish;
20 < К  40 бўлса – mayda kichik seriyali ishlab chiqarish ;
К>40 bo‘lsa - donalab ishlab chikarish.
Operatsiya bilan ta’minlangan koeffitsiyenti ishlab chiqarish sharoitida rejalashtirish mavsumida, ya’ni bir oyga aniqlanishi zarur.
Dastlabki berilganlarga asoslanib berilgan detallarga ishlov berish uchun zarur bo‘ladigan dastgohlar sonini aniqlaymiz. Buning uchun keltirilgan formulalar yordamida har bir operatsiyani bajarishga sarflanadigan donabay – kalkulsyaion vaqtni aniqlaymiz. Zarur bo‘lgan dastgohlar sonini quyidagi formula orqali topishimiz mumkin.

Bu yerda N — yillik dastur, dona;
Т_шт(щ-к) —donabay yoki donabay-kalkulyatsiln vaqt, min;
F_д — dastgohlarni haqiqiy yillik ish vaqti fondi, ch;
₃._н — dastgohlarning me’yoriy yuklanish koeffitsiyenti.
Т_шт.= Т_о
To – operatsiya uchun asosiy vaqt [2.146]
 - donabay vaqt koeffiyiyenti [2.146]
Dastgohlarning me’yoriy yuklanish koeffitsiyenti ishlab chiqarish turiga bog‘liq ravishda:

• 
  kichik seriyali ishlab chiqarish uchun – 0,8...0,9;
  
• 
  seriyali uchun – 0,75...0,85;
  
• 
  ommaviy va yirik seriyali uchun –0,65...0,75 qilib tayinlanadi.
  

Ammo bizning holatimizda, ishlab chiqarish turi aniq bo‘lmaganligi sababli, o‘rtacha yuklanish koeffitsiyentini 0,75...0,8 qilib belgilashimiz mumkin.

№	Operatsiyaning nomi	Hisoblash formulasi					То, min.								Тшт, min.		mp					P								з.ф.		По
1	Tokarlik operatsiyasi	4l					0.78										0.12					1								0.12		6.25
	Qora yo’nish	0,17dl					0.66			1.36					2.04		0,22					1								0,22		3.4
	Toza yo’nish	0,1dl					0.51
	Yupqa yo’nish	0,17dl					0.33
2	Tokarlik operatsiyasi		41			0.8					-			-				0.15			1							0.15							6.25
	Qora yo’nish			0,17dl				0.66					1.36			2.04				0,22					1				0,22					3.4
	Toza yo’nish				0,1dl				0.51			1.36			2.04				0,22					1		0,22							3.4
	Yupqa yo’nish				0,17dl				0.33			1.36			2.04				0,22					1			0,22						3.4
3	parmalash