Detallar yuza g’adir-budirliklari bo’yicha yeyilmani aniqlash usullari

Profilograf metallarga ishlov berishda, yuza g`adur-budurliklarini o`lchash uchun pribor va natijalarini egri chiziqlar (proflogramma) shaklida taqdim qiladi, u esa to`lqinsimon va g`adur-budurli yuzalarni xarakterlaydi. Profilogrammani ishlab chiqish grafoanalitik usul bilan amalga oshiriladi. Profilograf ishlash prinspi yuzalarni igna bilan navbat bilan paypaslab nazoratdagi yuzaga nisbatan perpendikulyar (tik) bo`lgan tebranishlarni yorug`lik yoki elektrli uslublar bilan signallarga aylantirish, ularni yorug`sezgir plyonkaga yoki qog`ozga yozishlarini o`z ichiga oladi. Birinchi poligraflar 20 asrning 30-yillarining ikkinchi yarmida paydo bo`lgan va yorug`lik-mexanik qurilma signallarni kino yoki fotoplyonkaga yozish

bilan bo`lgan.

Zamonaviy profilograflarda ignaning tebranishlari odatda elektr kuchlanish tebranishlariga induktivli, hajmiy, p’ezoelektrli va boshqa o`zgartirgichlar yordamida aylantiradi. Profilograflar uch qismdan iborat: o`lchovchi stol , uzatma stanina bilan elektron qism va yozib boruvchi qurilma. Olmos igna aylanish radiusi 2-12 mkm bilan proflograf datchigida joylashgan. Statik bosim o`lchovchi ignada o`lchanadigon yuzaga 1-20mn (1mn-1gs) dinamik sharoitlarda – 0,06-1,2 mn atrofida 1-mkm ignani o`q bo`ylab ko`chishida. Profil yozuvi asboblarda elektrni o`zgartirgichlar bilan signal metallashgan qog`ozga amalga oshiriladi. Profilogramma qulay o`qish uchun kattalashtirilgan mashtabda chiziladi. Yozuvni kattalashtirish tik (vertikal) yo`nalishda g`adur-budurliklarni balandligini o`lchab, 400 dan 200000 gacha oraliqda mumkin. Gorizantal (yotiq) kattalashtirish ignani siljishi tezligiga qaraganda qog`ozni siljishi tezroqligi uchun (100000 marta) amalga oshiriladi. Profilografning xatoligi tik yo`nalishda har xil priborlar uchun 5% dan 10% gacha, yotiq yo`nalishda 10% dan oshiq bo`lmaydi. Profilograflarni odatda profilometr bilan birlashtirib tayyorlanadi. Har xil uskuna bilan ta’minlanadi: har xil shakldagi detal profilini yozuvi taminlash imkonini beradi.

Profilometr. Parametrlardan biri miqdoriy natijasi shaklida o`lchash rezultatlarini shkalada xisoblash bilan yuzalar notekisligini o`lchash uchun asbobdir, ushbu yuza notekisliklar g`adur-budurliklarini baholash uchun ishlatiladi. Birinchi plofrometr-lar profilograflar bilan taxminan teng paydo bo`lgan. Profilometrlarda signal olmosli ignasi bor datchiklardan olinadi, nazorat yuzasiga perpendikulyar (tik) siljiyotgan holatda. Elektron kuchaytirgichdan so`ng signal o`rtacha parametric bergani integrallashadi, ma’lum uzunlikda yuza notekisliklari miqdoriy xarakterlaydi. Integrallash muhim trassalari bor profilometrlar keng tarqalgan. U paypaslash trassasi ishchi uzunligiga teng va ko`rsatgichlarni shkalada xisobotlari bilan paypaslash tugagandan so`ng. Profilometr ko`rsatgichlaridagi xatolik 10% dan 25% gacha atrofida bo`ladi. Olmosli igna tebranishlarini elektr kuchlanishga aylantirish bir necha usulda amalga oshiriladi. Plofilometrni takomillashtirish tik va yotiq ko`rsatkichlarini o`rtacha songa keltirishni kengaytirishga harakat qilyapti,

yuza notekisliklarini xarakterlaydigon profilometr analizatorlar bilan ta’minlashni, yuza notekisliklarini boshqa usul bilan baholashga imkon beradi.