Development of pedagogical technologies in modern sciences international scientific-online conference 60 qashqadaryo viloyati balandlik mintaqalari

DEVELOPMENT OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN 
MODERN SCIENCES
 
International scientific-online conference 
63 
Adir balandlik mintaqasi - dengiz sathidan 400-500 m dan 1000-1200 m gacha, 
baʼzan 1600 m gacha boʻlgan togʻ oldi hududlarida hosil boʻlganini koʻrishimiz 
mumkin. Adirlar lyoss va lyossimon jinslar bilan qoplangan, yuzasi yassilangan 
va turli yoʻnalishdagi togʻlar bilan tutashgan togʻ oldi yassi tepa marjonlaridir 
degan edi - A.Mamatov 1994-yil. Adirlarga tutashgan past togʻlarning balandligi 
ayrim hollarda 1000-1200 m gacha yetadi, baʼzan 700-800 m balandlikka ega. 
Qashqadaryo havzasida tipik past togʻlar Qoratepa togʻlarining gʻarbiy qismidagi 
togʻlar, Ziyovuddin - Zirabuloq togʻlari va Hisor tizmasining janubi-gʻarbiy 
tarmoqlarida hosil boʻlgan. Qarshi shahri va Shahrisabz tumanlari atrofida 
asosiy relyef shakllari asosan adir mintaqasiga tugʻri keladi. Adir mintaqasi 
relyefi tuzilishi va iqlim sharoitlariga koʻra har xil boʻladi. Togʻ chala choʻl 
landshaftlari tarqalgan adir mintaqasini iqlim sharoiti tekislik choʻllariga 
nisbatan biroz yumshoq boʻladi va yillik yogʻinlar miqdori nisbatan koʻpligi bilan 
farqlanadi. Bu mintaqa uchun oʻrtacha quruq tipik boʻz tuproqli togʻ chala choʻl 
zonasi xosdir. Chala choʻl landshaftlarining iqlim sharoitlari dehqonchilik va 
chorvachilik uchun qulay, imkon beradi. Adir mintaqasida erta bahorda efemer 
va efemeroidlar barx urib oʼsadi va jazirama yoz boshlanishi bilan qovjirab, baʼzi 
efemeroidlar saqlanib qoladi. Tuproqlari och tusli va tipik boʻz tuproqlardan 
iborat. Mintaqada lalmikor dehqonchilik uchun qulay sharoitlar shakllangan. 
Adir mintaqasi - Qashqadaryo havzasining Qoratepa, Miroqi, Yakkabogʻ va 
Gʻuzor adirlarida hamda ular tutashib turgan absolyut balandligi 500 m dan 
1000-1200 m gacha, past togʻlar uchun mutlaqo xosdir.
Togʻ balandlik mintaqasi - viloyat hududining 1200 m dan (ayrım joylarda 1500-
1600 m dan) 2700-3000 m gacha boʻlgan yerlarni oʻz tarkibida birlashtiradi. Bu 
balandliklarda relyef juda murakkab boʻlib, togʻ tizmalari orasida vodiylar 
shakllangan. Biz togʻ mintaqasi balandlik xususiyatlarini oʻrganar ekanmiz, 
uning oʻziga xosligini: geomorfologik, gidrologik, tuproq hosil boʻlish jarayonlari, 
oʻsimlik va hayvonot dunyosi tarkibining oʻzgarishida togʻ yonbagʻirlarining 
ekspozitsiyasi, hukmron havo massalari va shamolning doimiy oʻzgarishlarida 
koʻrishimiz mumkin. Qashqadaryo viloyati togʻ mintaqasi asosiy relyef shakllari 
Hisor, Chaqilkalon, Osmontarash, Beshnov, Shertog', Toytalash, Maydonak, 
Eshakmaydon, Xontaxta, Xoʻja Aqchaburun togʼlarida aniq namoyon boʻlgan. 
Togʻ mintaqasi relyefining tarkibiy qismlari - togʻ zanjirlari, ularning ayrim 
tarmoqlari - tizmalar, ular orasidagi tektonik botiqlar, qadimiy denudatsion 
koʻtarilmalar va qirlardan tashkil etadi. Havzaning oʻrtacha baland togʻlar 
mintaqasida oʻrtacha nam tipik tusli boʻz tuproqli togʻ-dasht zonasi, baland togʻ 
mintaqasida esa nam och tusli qoʻngʻir tuproqli oʻtloq dasht (alp va subalp 

---