Deviant qulıq- social -pedagogikalıq mashqala retinde. Joba

Norma hám normadan iyiw: túsinik hám xarakteristika. Normadan iyiw túrleri.

Har qanday jamiyatda, u jamiyat qaysi rivojlanish bosqichida bo’lishidan qat’iy nazar, doimiy e’tiborga muhtoj odamlar bor. Bular o’z jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida chetga chiqish, og’ish bor bo’lgan odamlardir. Bunaqa odamlar doim bir guruh bo’lib ajralishgan, jamiyat va davlatda ularga nisbatan alohida munosabat shakllangan.

Zamonaviy AQSH va Yevropa davlatlarida u yoki bu og’ishlarga ega jamiyatga integratsiyalashuvi konsepsiyasi amalga oshirilmoqda. U konsepsiyaga ko’ra bu odamlar ham jamiyatning teng huquqli biroq ba’zi bir muammo yoki cheklangan imkoniyatlarga ega a’zosi sifatida ko’riladi.
Hozirda cheklangan imkoniyatli shaxslar soni butun dunyoda shu jumladan, O’zbekistonda ham ortib borayotgani sababli, bu muammo yanada jiddiylashmoqda. SHuning uchun bunaqa odamlar avvalambor bolalarning ko’payishini rejali ijtimoiy hal qilishni talab qiluvchi doimiy omil sifatida qarash lozim.
Me'yor tushunchasi tibbiyot, psixologiya, pedagogika va sotsiologiya fanlarida keng qo`llaniladi. Unga aniq bir ta'rif berish juda qiyin. Masalan bitta tibbiyotning o`zidagina me'yor tushunchasiga 200dan ortiq ta'rif berilgan. Umumiy qolda me'yor- bu obektiv vokelikni belgilovchi ideal bilim, real voqealikni tavsiflovchi o`rtacha statistik ko`rsatkichdir. Tibbiyotda, psixologiyada, sotsiologiyada me'yorlarning o`z tasnifi, parametorlar, ko`rsatkichlari mavjud. Belgilangan,jamiyat tomonidan qabul qilingan va tan olingan me'yorlarga mos kelmaslik jarayoni ikkinchi bir tushuncha-chekinish yoki oqish bilan belgilanadi.
Ijtimoiy pedagogika “me'yor”hamda “me'yorlardan chekinish” masalalari muhim ahamiyat kasb etadi. Ular bolalarning ijtimoiy xulqi va rivojlanish jarayoninini tavsiflashda yordam beradi. Chekinishlar asosan, negativ va pozitiv xarakterga ega.
Masalan, bola rivojlanishida aqliy qoloqlik ham, qobiliyatlilik ham normadan og’ish hisoblanadi. Xulq-atvordagi jinoyatchilik, aroqxo’rlik, giyohvandlik va boshqa salbiy og’ishlar ham shaxsning ijtimoiy shakllanish jarayoniga ham jamiyat rivojlanishiga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Negativ chekinishlarga aqli zayiflik, shuningdek, narkamaniya, alkogolizim, jinoyatchilik singani insoning ijtimoiylashuviga, umuman jamiyatga salbiy ta'sir ko`rsatadigan xarakterlar negativga kiradi
Hár qanday jámiyette, ol jámiyet qaysı rawajlanıw basqıshında bolıwınan qaramastan, turaqlı itibarǵa mútáj adamlar bar. Bular óz fizikalıq, psixik jáne social rawajlanıwda shetke shıǵıw, iyiw bar bolǵan adamlar bolıp tabıladı. Bunaqa adamlar mudam bir gruppa bolıp ajırasıwǵan, jámiyet hám mámlekette olarǵa salıstırǵanda bólek munasábet qáliplesken.
Zamanagóy AQSH hám Evropa mámleketlerinde ol yamasa bul iyiwlerge iye jámiyetke integraciyalashuvi konsepsiyası ámelge asırılıp atır. Ol konsepsiyaǵa kóre bul adamlar da jámiettiiń teń haqılı biraq birpara mashqala yamasa sheklengen múmkinshiliklerge iye aǵzası retinde kóriledi.
Házirde sheklengen múmkinshilikli shaxslar sanı dúnyada sonday-aq, Ózbekstanda da artıp baratırǵanı sebepli, bul mashqala jáne de saldamlılashmoqda. SHuning ushın bunaqa adamlar eń dáslep balalardıń kóbeyiwin rejeli social sheshiwdi talap etiwshi turaqlı faktor retinde qaraw kerek.
Norma túsinigi medicina, psixologiya, pedagogika hám sotsiologiya pánlerinde keń qollanıladı. Oǵan anıq bir anıqlama beriw júdá qıyın. Mısalı bir medicinanıń ózindegine norma túsinigine 200 dan artıq tariyp berilgen. Ulıwma qolda norma - bul obiektiv vokelikni belgileytuǵın ideal bilim, real waqıyalıqtı xarakteristikalaytuǵın ortasha statistikalıq kórsetkish bolıp tabıladı. Medicinada, psixologiyada, sotsiologiyada normalardıń óz klassifikaciyası, parametorlar, kórsetkishleri bar. Belgilengen, jámiyet tárepinen qabıl etilgen hám tán alınǵan normalarǵa sáykes kelmew procesi ekinshi bir túsinik-sheginiw yamasa aǵıw menen belgilenedi.
Social pedagogika “norma”hamda “normalardan sheginiw” máseleleri zárúrli áhmiyetke iye boladı. Olar balalardıń social xulqi hám rawajlanıw procesinini xarakteristikalawda járdem beredi. Sheginiwler tiykarlanıp, negativ hám pozitiv xarakterge iye.
Mısalı, bala rawajlanıwda intellektual qalaqlıq da, uqıplılıq da normadan iyiw esaplanadı. Minez-qulıqtaǵı ayıpkerlik, aroqxo'rlik, náshebentlik hám basqa unamsız iyiwler de shaxstıń social qáliplesiw procesine de jámiyet rawajlanıwına da unamsız tásir kórsetedi. Negativ sheginiwlerge aqli zayiflik, sonıń menen birge, narkamaniya, alkogolizim, ayıpkerlik sınǵanı insanıń sociallashuviga, ulıwma jámiyetke unamsız tásir kórsetetuǵın xarakterler negativga kiredi