Dialektika nazariyasi. Rivojlanishning umumfalsafiy qonunlari va kategoriyalari

Materiya harakatlari va uning har xil turlari.

Harakat	Har xil turlari	Misollar
Harakat – har xil o’zgarish va o’zaro ta’sir	mexanik harakat	tekislik bo’yicha sharning ko’chishi
	fizik harakat	materiyaning yadro reaksiyasi
	ximik harakat	oksidlanishning ximik reaksiyasi
	biologik harakat	xujayralarning bo’linishi
	ruhiy harakat	sezgi va tafakkur
	ijtimoiy harakat	ijtimoiy-siyosiy inqilob
	kosmik harakat	koinotning galaktikalararo makonining kengayishi

Rivojlanish va uning turlari.







00 chizma


Determinizm, uning tamoyillari va har xil turlari.


Qisqacha xulosalar
1. Miqdor o’zgarishlarning sifat o’zgarishlariga o’tish qonuni rivojlanish faqat oddiy miqdoriy o’zgarishlardangina iborat bo’lmasdan, balki miqdor o’zgarishlarning tub sifat o’zgarishlariga sakrash orqali o’tib turishdan iborat ekanligini ochib beradi
2. Qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonuni - rivojla- nishning ichki manbaini ochib beradi
3. Inkorni inkor qonuni - rivojlanishning taraqqiyparvarli- gini, ya’ni olg’a qarab taraqqiy qilishdan iborat ekanligini, yangining eskiga munosabatini ochib beradi Unga ko’ra, eskining yangi tomondan inkor etish kishilarning ongi va irodasiga bog’liq bo’lmagan ob’ektiv jarayon bo’lib, har bir narsa va hodisa uchun inkorning aniq turi mavjuddir. Dialektik inkor to’liq inkor bo’lmasdan, balki eskining yangi bilan bog’lab turuvchi jihatdir. Dialektik inkor taraqqiyotning oddiydan murakkabga, quyidan yuqoriga borishini, bir sifatdan boshqa sifatga o’tishni tavsiflaydi.
Falsafa fanining kategoriyalari haqida yuqorida keltirgan fikrlarimizni umumlashtirib, ularning mantiqiy tushunchalar sifa- tidagi quyidagi tavsiflarini keltirishimiz mumkin: 1) ob’ektiv voqelikning in’ikosi; 2) narsa va hodisalarning o’zaro bog’lanish va aloqadorligini mantiqiy umumlashtiruvchi bilish usuli; 3) narsa va hodisalarning rivojlanishi bilan o’zgarib turuvchi mantiqiy tushuncha; 4) borliqning mavjudligidan kelib chiqadigan tarixiy- mantiqiy bilish darajalaridan biridir. Shu o’rinda aytib o’tish lozimki, falsafa kategoriyalari deganda bir tomondan, narsa va hodisalar hamda ular o’rtasidagi takrorlanib turuvchi aloqadorliklarni ifodalovchi keng mazmundagi - «borliq», «voqelik», «makon» «zamon», «miqdor» «sifat» kabi tushunchalarni aks ettiruvchi katetoriyalarni, ikkinchi tomondan, o’z xususiyatlariga ko’ra juft kategoriyalar deb ataluvchi sabab va oqibat, mazmun va shakl, zarurat va tasodif kabi turlarga bo’linuvchi kategoriyalarni tushunish darkor.