Diktant tu’rleri ha’m metodikasi

TU’SINDIRMELI DIKTANT
Tu’sindirmeli diktant baslawısh klasslardın’ ha’mmesi ushın sa’ykes bolıp, oqıwshılarg’a jazdırılg’an tekst quramındag’ı jazılıwı qıyın so’zlerdin’ jazılıwın tu’sindiriw ha’m ma’nisin analizlew maqsetinde o’tkeriledi. Belgilengen tekst oqıwshılarg’a jazdırıladı. Ondag’ı so’zlerdin’ jazılıwı esletilmeydi. Oqıwshılar tekstti jazıp bolg’anınan keyin ondag’ı so’zlerdi qalay jazg’anları tekseriledi. A’lbette, oqıwshılar jazıwında ayırım qa’teler bolıwı mu’mkin. Oqıwshılardın’ jazıwındag’ı qa’teleri to’mendegi ta’rtipte du’zetilip, tu’sindiriliwi mu’mkin:
a) oqıwshılardan biri aytqan so’zdegi qa’teni basqa bir oqıwshı awızeki tu’sindiredi;
b) oqıwshının’ qa’tesin oqıtıwshı awızeki tu’sindiredi;
d) oqıwshı jazg’an qa’te so’zdi oqıtıwshı doskag’a jazıp ko’rsetedi.
Usı ta’rtipte oqıwshılar jol qoyg’an qa’telerin tabıp, olardı du’zetedi. Bunın’ menen oqıwshılardın’ jazıw sawatlılıg’ın anıqlaw ha’m kemshiliklerin du’zetiw mu’mkin.
Tu’sindirmeli diktant ushın tekstti oqıw sabaqlıqlarınan da tan’law mu’mkin. Bunday jag’dayda tekstti oqıwshılarg’a jazdırıp bolg’annan son’ olar kitapların ashıp, jazg’anların salıstırıp ko’redi. o’zleri sezgen qa’telerin du’zetedi. Biraq, ha’mme oqıwshılar da o’z qa’telerin taba almaydı. Sonın’ ushın olar menen o’z aldına jumıs alıp barıwg’a tuwra keledi.
Bilimlendiriwshi diktanttın’ basqa tu’rleri sıyaqlı tu’sindirmeli diktantı da jazıw sabag’ının’ belgili bir bo’liminde o’tkeriw mu’mkin. Tu’sindirmeli diktant oqıwshılardın’ bilimin arttırıwg’a en’ paydalı jazba jumıs tu’rlerinen biri esaplanadı. Bul diktant tu’rin 3-4-klasslarda tez-tez o’tkerip turıw maqsetke muwapıq.


DO’RETIWSHILIK DIKTANT
Do’retiwshilik diktant u’yrenilgen qag’ıydalardı o’zlestiriw ha’m jazıwda orınlı qollaw ta’jiriybelerin bekkemlew menen birge, oqıwshılardın’ jazba ha’m awızeki so’ylewinin’ qa’liplesiwinde a’hmiyetli orın iyeleydi.
Do’retiwshilik diktantta oqıwshılarg’a u’yrenilgen qag’ıydag’a sa’ykes so’z, so’z birikpeleri, qandayda bir temag’a tiyisli sorawlar beriledi. Olar berilgen so’z ha’m so’z birikpelerin qatnastırıp, sorawlarg’a juwap tabıw arqalı tekst yamasa gu’rrin’ du’zedi.
Oqıtıwshı a’ne usı berilgen so’zler yamasa so’z birikpeleri ja’rdeminde du’ziletug’ın gu’rrin’ mazmunı ha’m jumıstı orınlaw usılı haqqında oqıwshılarg’a tu’sinik beriwi kerek, sebebi do’retiwshilik diktant tekstin oqıwshılardın’ o’zleri do’retedi ha’m oqıtıwshı ko’rsetpesine ko’re onı jazadı. Sonın’ ushın bul diktant tu’ri do’retiwshilik bayan jumısına uqsap ketedi.
Oqıwshılarda do’retiwshilik qa’biletin jaslıqtan ta’rbiyalaw maqsetinde do’retiwshilik diktantı izbe-izlik penen tez-tez o’tkerip turıw lazım. Bunın’ menen oqıwshılar joqarı klasslarda do’retiwshilik xarakterge iye bolg’an jazba jumıslardı orınlawg’a, ma’selen, bayan jazıwg’a tayarlanadı.
Do’retiwshilik diktanttan 1-4-klasslarda ken’ paydalanıladı. A’lipbe da’wirinen-aq oqıwshılar do’retiwshilik diktant jazıwg’a tayarlap barıladı.
Do’retiwshilik diktantqa tayarlıq ko’riw shınıg’ıwlarında ko’birek oqıwshılar nadurıs aytıwı sebepli qa’tege jol qoyatug’ın so’zlerden tan’lanıwı maqsetke muwapıq bolıp, paydalı na’tiyje beredi.
Do’retiwshilik diktant to’mendegishe o’tkeriliwi mu’mkin: