Diktant tu’rleri ha’m metodikasi

O’Z DIKTANTI YAMASA YADTAN JAZIW DIKTANTI
O’z diktantı yamasa yadtan jazıw baslawısh klasslardın’ ha’mmesinde o’tkeriledi. Bul diktant tu’rin oqıwshılar ju’da’ jaqsı ko’rip, qızıg’ıp orınlaydı. O’z diktantı ushın klass oqıwshılarının’ bilim da’rejesine sa’ykes kishi bir u’zindi (yamasa to’rtlik qosıq) tan’lanadı. Tan’lang’an tekst doskag’a jazıp qoyıladı. Tekstti da’slep oqıtıwshı oqıp beredi. Teksttegi balalar ushın tu’siniksiz so’zlerge tu’sinik berip, imlag’a tiyisli qag’ıydalar ta’kirarlanadı. Sonnan son’ tekst u’sh-to’rt balag’a oqıtılg’annan son’, yadlawları ushın bir neshe minut waqıt beriledi. Oqıwshılar tekstti yadlap alg’annan son’, doskadag’ı tekst jabıladı. Olar yadlag’anları tiykarında jazıp bolg’annan son’, tekst ashıladı. Oqıwshılar jazg’anların doskadag’ıg’a salıstırıp tekseredi ha’m qa’tesin du’zetedi. Diktant o’tkeriw usılınan ko’rinip turg’anınday, tekst aytıp jazdırılmaydı, al oqıwshılar tekstti yadlaydı ha’m erkin jazadı.
Sonın’ ushın da ol o’z diktantı yamasa yadtan jazıw diktantı delinedi.
O’z diktant imlag’a tiyisli qag’ıydalardı sin’dirgennen son’, oqıwshılardın’ awızeki ha’m jazba so’ylewlerin o’siriw, eslew qa’biletin bekkemlewge ja’rdem beredi.
«Diktantlar toplamı»nda yadtan jazıw ushın da tekstler berilgen. U’yrenilgen temanı bekkemlew maqsetinde «Ana tili» sabaqlıg’ındag’ı tekstten paydalanıp o’z diktantı o’tkerilgende, tekstti doskag’a jazıw sha’rt emes. O’z diktantı o’tkeriletug’ın tekstti u’yde yadlap keliwin tapsırıw da mu’mkin. O’z diktantın jazdırıwda oqıtıwshı to’mendegi qosımsha tapsırmalardı da beriwi mu’mkin: teksttegi atlıqlardın’ astına tuwrı sızıq sızıw, ayırım so’zlerdi buwınlap ko’shiriw qag’ıydasına muwapıq bo’leklerge ajıratıp jazıw, teksttegi feyillerdi anıqlap, astına eki sızıq sızıw h.t.b. O’z diktantı oqıwshılarg’a tekst u’stinde islew ta’jiriybesinin’ qa’liplesiwine de ja’rdem beredi ha’m sonın’ menen birge, olardın’ eslew qa’biletin bekkemleydi.


AYTIW DIKTANTI
Aytıw diktantı ushın tan’lang’an tekstti jazdırıwdan aldın oqıwshılarg’a u’yrenilgen qag’ıydalar esletilip, ayırım so’zlerdin’ jazılıwı tu’sindiriledi, sha’rayat talap etse, ayırım so’zlerdi grammatikalıq jaqtan analiz etip, ulıwma, jazıw protsessinde nelerge itibar beriw kerekligi aytıp o’tiledi. Sonın’ ushın da usı is tu’ri aytıw diktantı dep ataladı. Aytıw diktantı ushın tekstti «Diktantlar toplamı»nan g’ana emes, al «Ana tili», «Oqıw kitabı» sabaqlıqlarınan da tan’law mu’mkin. Sebebi, aytıw diktantın o’tkeriwden bir neshe ku’n aldın oqıwshılarg’a jazdırılatug’ın tekstti oqıp keliw tapsırıladı. Bunnan maqset oqıwshılardın’ u’yrengen imla qag’ıydaların bekkemlew, onnan a’melde paydalanıw ko’nlikpesin payda etiw bolıp esaplanadı.
Oqıwshılar sa’ne ha’m tekst temasın da’pterlerine jazıp bolg’annan son’ (bular doskag’a jazıp qoyıladı), tekst aytıp jazdırıladı. Tekst jazıp bolıng’annan son’, oqıtıwshı onı qayta oqıp beriwi, oqıwshılar jazg’anların tekserip, jol qoyg’an qa’telerin du’zetiwleri mu’mkin. Sonnan keyin olardın’ da’pterleri jıynap alınadı.