Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi


yetakchiligi, uning shaklni belgilash xususiyati haqida aytiladi


Download 3.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/181
Sana23.09.2023
Hajmi3.09 Mb.
#1685579
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   181
Bog'liq
1b0e79145e1d2c06c937d2f1838d8a77 ADABIYOTSHUNOSLIKKA KIRISH

yetakchiligi, uning shaklni belgilash xususiyati haqida aytiladi. 
Darhaqiqat, ikkilamchi tabiat (inson tomonidan yaratilgan narsalar)ga 
nazar solinsa, buni yaqqol ko‘rish mumkin boMadi. Misol uchun 
yana o ‘sha stulni olaylik. Yuqorida ko‘rganimiz «o‘tirish uchun 
moMjallangan moslama» degan mazmun yasalajak buyumning 
parametrlarini belgilaydi: balandligi, kengligi, suyanchiqqa ega bo‘lishi, 
o ‘tirgMchning old tomoni biroz ko‘tarilgan boMishi va h.k. Ya’ni bu 
o ‘rinda shaklning mazmunga muvofiq boMishi talab qilinadi. Tasavvur 
qiling: usta stulning oyoqlarini bir yarim metrdan qilib yasadi va 
natijada o ‘tirg‘ich kishining yelkasi barobar turibdi; yoki 
o ‘tirg4chning kattaligi shapaloqdek boMsin... Albatta, har ikki holda 
ham shaklning mazmunga nomuvofiqligi yuzaga keladi va buyum 
o ‘zining qimmatini yo‘qotadi. Mazmun o ‘zgarishga, yangilanishga 
moyil boMgani holda, shakl konservativlik xususiyatiga ega, ya’ni 
o ‘zgaruvchanlikka u qadar moyil emas, shakldagi o'zgarishlar juda 
sekin kechadi. Aytaylik, «o‘tirish uchun moMjallangan moslama» 
degan mazmunga «bolalaming» aniqlovchisi qo‘shilsa, shakl 
parametrlari o ‘zgaradi, stul kichikroq yasaladi. Endi unga 
«go‘daklaming» aniqlovchisini qo‘shsak, shaklga yana biror bir 
qo'shimcha, masalan, go‘dakni yiqilib tushishdan saqlovchi old to‘siq 
qo‘shiladi. Biroq shunisi borki, barcha hollarda ham «o‘tirish uchun 
moMjallangan moslama» o ’zining asosiy shakl ko'rsatkichlarini saqlab 
qoladi. Boshqa har qanday narsa singari, badiiy asar ham shakl va 
mazmunning yaxlit birligidir. Shuning uchun «badiiy shakl», «badiiy 
mazmun» degan tushunchalami ishlatganimizda ulaming atigi ilmiy 
abstraksiyalar ekanligini unutmasligimiz kerak. Ya’ni biz yaxlit 

Download 3.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling