ifoda vositalari (o'xshatish, metafora, ramz va h.k.) ishlatilgan,
bezakdor, bo'yoqdor, jimjimador tilni tushunadi. Suhbat asnosi sal
chiroyliroq, jimjimadorroq gapirgan kishiga nisbatan ba’zan «ja-a
badiiy qilib gapirarkanmi» qabilidagi ta’nalami eshitib qolishimiz ham
shu xil tushunishning natijasidir. Aslida esa bu yanglish tasawurdir.
Zero, ayrim asarlar borki, ularda bu xil vositalar ishlatilmasligi yoxud
juda kam bo'lishi mumkin, biroq bu bilan shu asar tili badiiylikdan
mahrum bo'lib qolmaydi. Masalan, A.Oripovning «Xotirot» she’ridan
olingan bir parchaga e’tibor qilaylik:
Uydan ketganimga o'n yil bo'libdi,
O'n yil qishlog'imdan yuribman uzoq.
Men yurgan yo'llarda o'tlar unibdi,
Ko'milib bo'libdi men kezgan so'qmoq.
Mazkur parchaning badiiy asardan olingani, uning badiiy tilda
insho etilgani shubhasiz. Biroq, e’tibor berilsa, unda ishlatilgan til
unsurlari ham biz kundalik muloqotda ishlatadigan unsurlardan farqli
emasligi, unda badiiy vositalar ishlatilmagani ko'riladi. Tajriba uchun
shu parchada berilgan informatsiyani kundalik muloqotda ishlatiluvchi
tilga o'girib ko'raylik va tasavvur qilingki, bu gaplami kundalik muloqot
paytida sizga kimdir gapirmoqda: «- Uydan ketganimga o'n yil bo'libdi.
O'n yil qishlog'imdan uzoq yuribman. Men yurgan yo'llarda o'tlar
unib, men kezgan so'qmoq ko'milib bo'libdi».
Ko'rib turganingizdek, biz bu yerda she’rdagi so'zlami aynan
keltirdik, bu yerda bironta so'z o'zgartirilgani yo'q. Shartga ko'ra,
agar o'zgartirilgan parchadagi gaplami sizga kimdir kundalik muloqotda
aytyapti, deb faraz qilsak, bu parcha badiiylikdan mahrum bo'lgani,
uning endi badiiy informatsiya yetkazmayotgani aniq anglashiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |