Dilnavoz Yusupova

V. Qissalari 

«Shum bola» (1936 – 1960) 
Asar syujeti va xulosa: Shum bola (Qoravoy) – 14 yoshli bola. Uning ismi asarda 
keltirilmagan. Bir kuni onasini xafa qilib qo‗yadi va xijolat bo‗lib, qolaversa, ozgina pul 
topib kelish ilinjida Toshkent atrofidagi qishloqlarni aylanib keladi. Avval 
pochchasinikiga boradi, pochchasining qimmatbaho qushlarini suzma ichirib o‗ldirib 
qo‗yadi. Do‗sti Omonga qo‗shilib Sulton o‗g‗ri boshchiligidagi kissavurlar bilan tunni 
o‗tkazadi, o‗lik yuvib sharmanda bo‗ladilar, masjid imomining kasal ho‗kizining o‗rniga 
eshakni so‗yib qo‗yadi, bir eshonning xonaqosida ham bo‗ladi, eshon unga «Oyoq-qo‗lli 
bolasan…» deb bolani to‗g‗ridan to‗g‗ri o‗g‗rilikka boshlaydi. Nihoyat, Kalasdagi Sariboy 
bo‗lisning olma bog‗iga xizmatchi bo‗lib ishga kiradi, olma sotadi. Boy Chuvalachidagi 
Yusuf kontorning dala hovlilarni qimorda yutib olib, bir qirg‗iz xotinni olib, hech kelmay 
qolganda shum bola qur‘ada uning nomi tushgani uchun boydan olma terish uchun ruxsat 
olgani Chuvalachiga boradi. Shum bolaning mazkur holatda boyning mot qilishi «Bir 
yolg‗ondan ming yolg‗on» xalq ertagidagi usul bilan amalga oshadi. Dandon sopli 
pichoqning sinishi bilan boshlangan voqea Adol opaning olamga tatiydigan o‗g‗ilchani 
dunyoga keltirgani bilan tugaydi. Natijada Shum bola bu yerdan ham quviladi, Sariog‗och 
bozorida do‗sti Omon bilan uchrashadi va ikkalasi boyning qo‗ylarini haydab yo‗lga 

---

330 
tushadi… Xulosa: hayotda imon-e‘tiqod bilan yashash lozim, halollik hamisha g‗alaba 
qozonadi.

«Netay» 

«Yodgor» (1936) 

«Tirilgan murda» 
Abdulla Qahhor 
(1907 – 1968) 
Hayotiga doir muhim ma’lumotlar 
Abdulla Qahhor 1907-yil 17-sentyabrda Qo‗qonda dunyoga keldi. Otasi Abduqahhor 
temirchi tirikchilik o‗tkazish uchun Qo‗qon atrofidagi Buvayda, Yaypan, Oqqo‗rg‗on, 
Qudash, Olqor qishloqlarining biridan ikkinchisiga ko‗chib yurar, oila biror qishloqda 
uzoqroq qo‗nim topmasdi. Bo‗lajak yozuvchi dastlabki ma‘lumotni Buvaydadagi eski 
maktabda oldi. So‗ng Oqqo‗rg‗on qishlog‗idagi jadid maktabida tahsil ko‗rdi. Abdulla 
sho‗ro maktabi «Istiqbol»da, undan keyin internatda, so‗ng «Kommuna maktabi»da 
o‗qiydi; o‗zbek bilim yurtining «Namuna-tadbiqot» maktabida, nihoyat, bilim yurtining 
o‗zida o‗qishini davom ettiradi. Sal keyinroq Qo‗qondagi yotoqmaktabda o‗qidi. 1922 – 
1924-yillarda Qo‗qondagi o‗qituvchilar tayyorlash texnikumida tahsil ko‗rdi.
Abdulla Qahhor 1925-yili Toshkentga kelib, kechasi o‗qib, kunduzlari «Qizil 
O‗zbekiston» gazetasida ishladi. U 1930-yili O‗rta Osiyo davlat universiteti (hozirgi 
O‗zMU)ning pedagogika fakultetini tugatdi. O‗qib yurgan kezlari «Mushtum» jurnalida, 
ko‗plab gazetalarda uning o‗nlab felyetonlari, hikoya va hajviyalari ketma-ket chop 
etiladi.
Abdulla Qahhor 1968-yilning 25-may kuni vafot etdi va Toshkentdagi Chig‗atoy 
qabristoniga dafn qilindi. Uning vafoti to‗g‗risida rus adibi K.Simonov shunday yozadi: 
«Qahhor umuman jasoratli, mard kishi edi. Mening u haqdagi so‗nggi xotiram Qahhor 
shaxsiyatining mana shu xislati bilan bog‗liqdir».
Poytaxtimizda adib yashab ijod etgan maskan bugungi kunda «Abdulla Qahhor uy-
muzeyi»ga aylantirilgan.

---

331 
O‗zbek adabiyoti va madaniyati rivojiga qo‗shgan ulkan hissasi uchun Abdulla 
Qahhor «O‗zbekiston xalq yozuvchisi» unvoniga, mustaqillik davrida esa «Buyuk 
xizmatlari uchun» ordeniga munosib topilgan.