Dinshunoslik hsm markaziy Osiyo Xalqlari Dinlari

Zardushtiylik hozirgi kunda…
Yahudiylik. Buxoro yahudiylari jamoasi tarixi
Yahudiylik dunyoda keng tarqalgan monoteistik dinlardan biridir.
Yahudiylik miloddan avvalgi II ming yillikning oxirlarida Falastinda vujudga kelgan yakkaxudolik g‘oyasini targ‘ib qilgan dindir. Yahudiylik millat dini bo‘lib, faqatgina yahudiy xalqiga xos.
Eng yirik yahudiy jamoalari Isroilda 5,6 mln., AQShda 5,6 mln., Kanadada 350 ming, G‘arbiy Evropa davlatlaridan Frantsiyada 310 ming, Germaniyada 230 ming kishini tashkil qiladi.
Buxoro yahudiylari jamoasi tarixi
Miloddan avvalgi 722 yilda Isroil podshohligi Ossuriya tomonidan, miloddan avvalgi 586 yilda esa Bobil davlati tomonidan bosib olingach, yahudiy xalqining bir qismi o‘lkadan haydab chiqarildi.
Bu esa yahudiylarning Osiyo o‘lkalari bo‘ylab tarqalib ketishiga sabab bo‘ldi.
Yahudiylar O‘rta Osiyoda So‘g‘diyona davlati davrida, ya’ni miloddan avvalgi II asrda paydo bo‘ldilar. Ular Eron orqali Marvga kelib, so‘ng u erdan Buxoro, Samarqand, Shahrisabz va boshqa shaharlarga tarqaldilar.
Buxoro yahudiylari jamoasi tarixi

• Yahudiylarning O‘rta Osiyoda paydo bo‘lishi tarixi juda murakkabdir.
• Ko‘pchilik tadqiqotchilar ularning bu erda paydo bo‘lishlarini milodning birinchi asrida vujudga kelgan «Buyuk ipak yo‘li» faoliyati bilan bog‘laydilar.
• Yahudiylarning Balx shahrida paydo bo‘lishlari esa faqatgina milodning IV asriga to‘g‘ri keladi.
• Milodiy IX-X asrlarda yahudiy jamoalari ancha ko‘p sonli va erkin bo‘lganlar.

Buxoro yahudiylari jamoasi tarixi

• X-XIII asrlar Buxoro yahudiylari uchun ma’naviy-ruhiy jihatdan o‘sish davri bo‘ldi. Ular Iroq yahudiy markazidan uzoqda, O‘rta Osiyo hududlarida yahudiylikka oid qarashlarini rivojlantirdilar va Tora qonunlariga moslashtirdilar.
• XIII asr boshiga kelib, Chingizxon qo‘shinlari Movarounnahr shaharlarini birma-bir qo‘lga kiritgach, yerli aholini shafqatsiz ravishda qirg‘in qildilar. Qadimgi yahudiy jamoalari ham inqirozga uchradi.
• Saqlanib qolgan kam sonli yahudiylar Buxoro va uning atroflarida yashaganlar. XIII asrda boshlangan yahudiylar inqirozi, ba’zi istisnolardan tashqari, XVIII asrga qadar davom etdi.