Диплом бўйича мутахассислиги: Психология

1.2 Низоларни юзага келишидаги субьектив ва обьектив шарт –шароитлар.
Низоларнинг юзага келишида икки хил шарт-шароит мавжуд. Объектив шарт-шароитларга:
• мехдат кдлиш учун шароитнинг ёмонлиги;
• ходимлар орасида мажбурият ва вазифатарнинг нотугри таксимланганлиги;
• бошкарув тизимидаги номутаносибликлар;
• куйилган вазифаларга мос профессионаллик ходимларда кузатилмаслиги;
• ишчи уринларининг етишмаслиги туфайли, ишларнинг таксимланишидаги адолатсизлик;
Низоларнинг юзага келишида субъектив шарт-шароитларга:
• ишбилармонлик муносабатларида негатив йулларнинг куриниши;
• шахслараро муносабатларда шахсга оид хусусиятларнинг намоён булиши;
• муомалани ташкил этищка нунокдик ва саводсизликнинг кузатилиши.
Хар бир низо алохдка ходиса сифатида тахдил килинади, лекин уларнинг барчасига х,ос булган айрим конуниятлар борки, уларга аввало унинг боскичлари ёки фазалари киради:
I. Низо олди боскич — конфронтакия.
II. Низонинг узи - компромисс ёки жанжал.
Ш. Низодан чикиш - мулокот ёки диссонанс.
Биринчи боскич: конфронтакия-конкрет масала юзасидан фикрлар ёки кдрашларда тафовут ёки карама-кдршилик учун шарт- шароит пайдо булади.
Иккинчи боскич: компромисс ёки жанжал - хдр иккала томон уз карашларини карши томонникидан афзал билиб, очикчасига бир- бирларини айблай бошлайдилар. Низоли х,олатларда шахснинг кандай хулк-атвор хусусиятларини намоён этишига кдраб турли тоифалар кузатилади.
Учиичи боскич: низодан чикиш - мулокот ёки диссонанс (товушлар уйгунсизлиги, хамохангликнинг, уйғунликнинг йўқлиги ёки бузилиши: акси консонанс(бир неча товушларнинг гармоник уйғунлиги; оҳангдорлиги).
Зиддиятлар даражаси. Зиддиятларнинг "объективлиги" ва "субъективлиги"ни уларнинг икки хил даражадаги манфаатлар билан боғлиқлигини еътиборга олганда турли нуқтаи назардан тушуниш мумкин. Содда килиб айтганда бундай бўлиш у ёки бу ташқи фаолиятдаги еҳтиёжлар билан ёки мустақилликка, ўз-ўзини сақлаб қолишга, ўз-ўзини ҳурмат қилинишига бўлган еҳтиёжлари билан боғлиқ.
Одамлар ўртасидаги жиддий тўқнашувга қатор ҳолатлар сабаб бўлиши мумкин,масалан, икки одам ресторанда битта столга даъво қилади, урушлар икки давлатнинг бирор ҳудудда ўз таъсирини сақлаб қолиш ёки бирининг иккинчиси устидан ҳукмронлигини ўрнатиш, ўз мустамлакасига айлантиришга бўлган интилишидан келиб чиқади.
Юқоридаги икки ҳолатда моҳият бўйича турли даражадаги манфаатлар тўқнашади.
Биринчи ҳолатда ҳар қайси субъект ўзининг хусусий манфаатидан келиб чиқиб, ўзига ҳалақит бераётган бошқа субъект билан курашади. Иккинчи ҳолатда озодлик, дахлсизлик, асосий ҳуқуқларни ҳурмат қилинишини сақлаш билан боғлиқ мотивлар аҳамиятли. Инсон учун муҳимроғи бу унинг индивидуал еркинлиги, жисмоний дахлсизлиги, шаъни ва қадр-қиммати бўлса; давлат ёки миллат учун еса, мустаққиллиги, ҳудуди ёки чегарасининг дахлсизлиги, жаҳон ҳамжамиятининг тенг ҳуқуқли субъекти сифатида тан олиниши муҳимдир. Бундай манфаатлардаги зиддиятларнинг енг кескин ифодаланиши - бошқа ижтимоий субъект билан тўлиқ мос келмаслик ва уни йўқ килиш учун курашиш ҳисобланади.
Юқорида гап ижтимоий зиддиятларнинг даражалари ҳақида борадики, бу даражалар тарафларнинг манфаатлари қанчалик муҳимлигини фарқлайди. Зиддиятларни даражаларга ажратиш уларнинг бир биридан қанчалик чуқурлигига қараб фарқланишини кўрсатади. Бу еса,субъектнинг конфликтга жалб қилинганлиги даражасини, конфликтни ҳал қилиш имконияти ва усулларини белгилаб беради.
Конфликтли вазият объектив равишда бўлғуси қарама-қарши тарафлар ерки ва хоҳишидан ташқари (масалан, муассасада штатлар қисқариши) ёки тарафлардан бирининг ёхуд иккисининг хоҳиши билан юзага келиши мумкин. Бунда шу нарса жуда муҳимки, ҳар қандай вазият объектив мазмунга (у реал мавжуд ҳодисалар билан белгиланиши мумкин) ва субъектив мазмунга (бу ҳодисаларга тарафларнинг ҳар бири қандай таъсир етишига боғлиқ) ега, чунки субъект шулардан келиб чиқиб конфликтда ҳаракат қила бошлайди.
Конфликтли вазиятни субъектив тарзда акс еттириш ишнинг ҳақиқий ҳолатига тўғри келиши шарт емас. Адабиётда конфликтни англаб олиш ҳар доим ўзида субъективизм елементини акс еттириши ва шу сабабли муайян даражада бузиб акс етилиши ҳақида фикр тўғри билдирилган.Вазиятни нотўғри қабул қилиш кенг кўлам касб етиши мумкин.