Diqqatning nazorat funksiyalari mundarija

Diqqatning turlari va shakllari

Aytishimiz mumkinki, diqqat juda murakkab va ko'p qirrali hodisadir. U axborotni birlamchi yoki ikkilamchi idrok etish nuqtai nazaridan farq qilishi mumkin. Demak, siz ixtiyoriy va ixtiyorsiz diqqatni ajrata olasiz.
Agar odam ongsiz ravishda ma'lum bir ob'ekt yoki jarayonga diqqatini jamlasa, bu beixtiyor deyiladi. Biz ogohlantiruvchi kuchli to'satdan ta'sir qilish natijasida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan ongsiz munosabat haqida gapiramiz. Bu ko'pincha ongli ixtiyoriy diqqatga aylanadi. Bundan tashqari, passiv konsentratsiya ko'pincha o'tmishdagi taassurotlar tufayli yuzaga keladi, ular hozirgi paytda ma'lum darajada takrorlanadi.
Shunday qilib, agar biz taqdim etilgan ma'lumotlarni umumlashtirsak, unda beixtiyor e'tibor quyidagi sabablarga ko'ra yuzaga keladi, deyishimiz mumkin:

• 
  bezovta qiluvchi omilga kutilmagan ta'sir qilish;
  
• 
  ta'sir kuchi;
  
• 
  yangi, notanish hislar;
  
• 
  qo'zg'atuvchining dinamizmi (ko'pincha diqqatni jamlashga olib keladigan harakatlanuvchi ob'ektlar);
  
• 
  qarama-qarshi vaziyatlar;
  
• 
  aqliy jarayonlar.
  

U miya yarim korteksida ongli ravishda qo'zg'alish jarayonlari natijasida paydo bo'ladi. Ko'pincha uning shakllanishi tashqi ta'sirni talab qiladi (masalan, o'qituvchilar, ota-onalar, hokimiyat arboblari).
Ixtiyoriy diqqat inson mehnat faoliyatining ajralmas atributi ekanligini tushunish muhimdir. Bu jismoniy va hissiy stress bilan birga keladi, shuningdek, jismoniy mehnatga o'xshash charchoqni keltirib chiqaradi. Shuning uchun psixologlar miyangizni katta stressga duchor qilmaslik uchun ba'zida chalg'itadigan narsalarga o'tishni maslahat berishadi.
Psixologlar nafaqat ixtiyoriy va ixtiyoriy diqqatni ajratadilar. Biror kishi ob'ektga diqqatini jamlagandan va uni yaxshi o'rgangandan so'ng, keyingi idrok xuddi avtomatik ravishda sodir bo'ladi. Bu hodisa ixtiyoriy yoki ikkilamchi deb ataladi.
Agar diqqat shakllari haqida gapiradigan bo'lsak, unda tashqi (atrofdagi ob'ektlar bo'yicha), ichki (aqliy jarayonlar bo'yicha), shuningdek, harakatlantiruvchi (harakatlanuvchi ob'ektlar idrok etiladi) farqlanishi mumkin.