Dirijorlikda o’ng va chap qo’lning mohiyati

Fermatani ko‘rsatish qoidalari: Tovushdagi fermata dirijyorlik sxemasining istalgan har bir nuqtasiga tushishi mumkin. Uni aniq ko‘rsatish uchun uchta narsaga jiddiy e’tibor qaratish kerak:

a) Fermataning boshlanish nuqtasiga qo‘lni aniq qo‘yish (nuqta).

b) Tovushdagi fermataning davomiyligini qo‘l harakati bilan ko‘rsatish.

c) Tovushdagi fermatani tugallanishini aniq ko‘rsatish (uzish).

Dirijyorga tovushdagi fermatani uzib, ya’ni tugallanishini ko‘rsatib, so‘ng yana kuyning navbatdagi qismiga o‘tishi o‘z yo‘lida anchagina qiyinchilik tug‘diradi. Bu qiyinchilikni osonlashtirish, yoki bartaraf qilish uchun dirijyor tovushdagi fermata jarayonida gorizontal chiziq bo‘ylab harakatlanayotgan qo‘lini kuyning navbatdagi qismini boshlash uchun auftakt berish nuqtasiga keltirib qo‘yishi lozim. Bu unga kuyning navbatdagi qismini boshlash uchun aniq auftakt berishga katta imkon beradi. Pauzadagi fermatani ko‘rsatishda esa, ozgina boshqacharoq bo’ladi. Bunda qo‘l fermata boshlanishini ko‘rsatib, birdaniga kuyning navbatdagi qismini boshlash uchun auftakt berishga qulay nuqtaga olib kelib qo‘yiladi.

Tovushdagi fermata davomida ovoz kuchayishini yoki pasayishini ko‘rsatish uchun dirijyorning o‘ng qo‘li gorizontal chiziq bo‘ylab emas, dirijyorlik sxemasidagi fermata tushgan hissa yo‘nalishi bo‘ylab yuqoriga yoki pastga qarab harakatlantiriladi. Albatta chap qo‘l bunday fermatani ko‘rsatishda yoki uning ahamiyatini kuchaytirishda katta o’rin tutadi, ya’ni o‘ng qo‘l bilan monand harakatda bo‘lmog‘i lozim.

Tovushdagi fermata. Deyarli har doim tovushdagi fermatani ko‘rsatishda qo‘llar asarning asosiy sur’atidan sekinlashtirib harakatlantiriladi. Qo‘l harakatining sur’ati, tezligi dirijyor fermatani qancha cho’zishni rejalashtirganiga bog‘liq. Tovushdagi fermatani ko‘rsatishda qo‘l harakati quyidagicha bo‘lishi mumkin. To‘rt hissali o‘lchov misolida ko‘rib chiqaylik:

Fermata birinchi Fermata ikkinchi

hissaga tushsa: hissaga tushsa:

Fermata uchinchi Fermata to‘rtinchi

hissaga tushsa: hissaga tushsa: