Dispers sistemalar hám eritpelerdiń túrleri

I Bap.
I. 1. Àdebiyatlarģa sholıw
Barlıq eritpeler erigen element hám erituwshiden shólkemlesken boladı, bunday ortalıqqa elementlar molekula yamasa ionlar jaǵdayında bir tegis tarqaladı. eritpeler quramınıń turaqlımasligi olardıń mehanik qospalarǵa jaqınlastıradı, biraq óziniń bir jınslılıǵı menen olardan parıq etedi. Túrli elementlardıń bir erituvchining ózinde eriwsheńligi túrlishe boladı. 100 g erituvchida neshe gramm áyne elementtan eriwi eriwsheńlik dep ataladı. Kópshilik qattı elementlardıń eriwsheńligi temperatura eliriwi menen artadı. Birpara elementlardıń (mısalı, Ca (OH) 2) eriwsheńligi temperatura eliriwi menen azayadı. Barlıq elementlar suwda eriwsheńligine qaray úsh gruppaǵa bólinedi:Jaqsı eriwsheń, bir az eriwsheń hám ámelde erimeytuǵın moddlar bolıp tabıladı. Derlik erimeytuǵın elementlar, kóbinese erimeytuǵın elementlar dep, ataladı. Biraq sonı belgilengenler etip ótiw kerek, ulıwma erimeytuǵın element joq. Eger suwǵa shıyshe tayaqsha yamasa altın, yamasa bolmasa gúmisten jasalǵan tayaqsha batırıp qóyılsa, bólekan eriydi. Gúmis yamasa altındıń suwdaǵı eritpesi mikroblardı óltiredi. Shıyshe, gúmis hám altın suwda derlik erimeytuǵın elementlarǵa (qattı elementlarǵa ) mısal bóle aladı. Bular gápine kerosin, ósimlik moyi (suyıq elementlar ) inert gazlar (gaz elementlar ) da kiredi. Suwda az eriytuǵın elementlarǵa gips, qorǵasın sulfat (qattı element ), dietil efir, benzol (suyıq element ) metan, azot, kislorod (gaz element ) mısal boladı. Kópshilik elementlar suwda bir muncha yaxhi eriydi. Bunday elementlarǵa qumsheker, mıs kuporosin, o'yuvchi natriy, (qattı elementlar ), spirt, aseton (suyıq elementlar ), vodorod xlorid, ammiak (gaz elementlar ) ayqın mısal bolıp tabıladı.
Keltirilgen mısallardan eriwsheńlik áwele elementtıń tábiyaatına baylanıslı degen juwmaq kelip shıǵadı. Azmaz eriytuǵın hám derlik erimeytuǵın elementlar, kóbinese, bir ulıwma at menen az eriwsheń elementlar dep júritiledi. Eki yamasa odan artıq komponentten ibarat gomogen sistemaǵa eritpe dep ataladı. Hár qanday eritpe eruvchi, erituvchi hám olardıń óz-ara tásirinen payda bolatuǵın ónimlerden ibarat boladı. Erituvchi hám eruvchi elementlardıń agregat jaǵdayına kóre eritpeler gazsimon, suyıq yamasa qattı jaǵdayda bolıwı múmkin. Erigen elementlar fazası menen teń salmaqlılıqta bolǵan eritpe to'yingan esaplanadı. Bular kem tarqalǵanlıǵı sebepli ol shekem ámeliy áhmiyetke iye emes. Ámeliyatda to'yinmagan eritpeler, yaǵnıy quramında erigen element konsentraciyası kemrek bolǵan eritpeler kóp isletiledi. Eritpelerdiń tiykarǵı muǵdarlıq xarakteristikası retinde olardıń konsentraciyalardan foyadalaniladi. Mısalı, palaw tuzdıń 10% li eritpesi, kalsiy xloriddiń 5% li eritpesi, sulfat kislotanıń 20 % li eritpesi, natriy gidroksidning 0, 1 normal, kaliy gidroksidning 1 molyar eritpeleri, degen xarakteristikaları kóp uchrydi. Bulardıń hámmesinde bir tiykarǵı túsinik -”eritpe konsentraciyası ” tuwrısında sóz baradı.
Eritpe yamasa erituwshiniń málim kóleminde erigen elementtıń muǵdarı eritpediń konsentraciyası dep ataladı, yamasa eritpediń qandayda bir kólem yamasa massa birliginde erigen element muǵdarın kórsetiwshi shama eritpediń konsentraciyası dep ataladı hám C - hárıbi menen belgilenedi. Eritpede erigen element konsentraciyası joqarı bolǵanda konsentrlangan, kem bolǵanda suyultirilgan eritpe dep júritiledi.